سهراب سپهری

سهراب سپهری

سهراب سپهری ( ۱۵ مهر ۱۳۰۷ در کاشان - ۱ اردیبهشت ۱۳۵۹ در تهران) شاعر و نقاش ایرانی بود. او از مهم‌ترین شاعران معاصر ایران است و شعرهایش به زبان‌های بسیاری از جمله انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی و ایتالیایی ترجمه شده است. وی پس از ابتلا به بیماری سرطان خون در بیمارستان پارس تهران درگذشت.

زندگی‌نامه

دورهٔ ابتدایی را در دبستان خیام کاشان (۱۳۱۹) و متوسّطه را در دبیرستان پهلوی کاشان (خرداد ۱۳۲۲) گذراند و پس از فارغ‌التحصیلی در دورهٔ دوسالهٔ دانش‌سرای مقدماتی پسران به استخدام ادارهٔ فرهنگ کاشان درآمد. در شهریور ۱۳۲۷ در امتحانات ششم ادبی شرکت نمود و دیپلم دورهٔ دبیرستان خود را دریافت کرد. سپس به تهران آمد و در دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت و هم زمان به استخدام شرکت نفت در تهران درآمد که پس از ۸ ماه استعفا داد. سپهری در سال ۱۳۳۰ نخستین مجموعهٔ شعر نیمایی خود را به نام مرگ رنگ منتشر کرد. در سال ۱۳۳۲ از دانشکده هنرهای زیبا فارغ التحصیل شد و به دریافت نشان درجهٔ اول علمی نایل آمد. در همین سال در چند نمایشگاه نقاشی در تهران شرکت نمود و نیز دومین مجموعهٔ اشعار خود را با عنوان «زندگی خواب‌ها» منتشر کرد. آنگاه به تأسیس کارگاه نقاشی همت گماشت. در آذر ۱۳۳۳ در ادارهٔ کل هنرهای زیبا (فرهنگ و هنر) در قسمت موزه‌ها شروع به کار کرد و در هنرستان‌های هنرهای زیبا نیز به تدریس می‌پرداخت. در مهر ۱۳۳۴ ترجمهٔ اشعار ژاپنی از وی در مجلهٔ «سخن» به چاپ رسید. در مرداد ۱۳۳۶ از راه زمینی به کشورهای اروپایی سفر کرد و به پاریس و لندن رفت. ضمنا در مدرسهٔ هنرهای زیبای پاریس در رشتهٔ لیتوگرافی نام نویسی کرد. وی همچنین کارهای هنری خود را در نمایشگاه‌ها به معرض نمایش گذاشت. حضور در نمایشگاه‌های نقاشی همچنان تا پایان عمر وی ادامه داشت. سهراب سپهری مدتی در ادارهٔ کل اطلاعات وزارت کشاورزی با سمت سرپرست سازمان سمعی و بصری در سال ۱۳۳۷ مشغول به کار شد. از مهر ۱۳۴۰ نیز شروع به تدریس در هنرکدهٔ هنرهای تزئینی تهران نمود. در اسفند همین سال بود که از کلیهٔ مشاغل دولتی به کلی کناره‌گیری کرد.

درگذشت

آرامگاه سهراب سپهریسهراب سپهری در غروب ۱ اردیبهشت سال ۱۳۵۹ در بیمارستان پارس تهران به علت ابتلا به بیماری سرطان خون درگذشت. صحن امامزاده سلطان‌علی روستای مشهد اردهال واقع در اطراف کاشان میزبان ابدی سهراب گردید

زندگی سهراب به روایت خودش

سهراب سپهری نقاش و شاعر، ۱۵ مهرماه سال ۱۳۰۷ در کاشان متولد شد. خود سهراب میگوید : ...مادرم میداند که من روز چهاردهم مهر به دنیا آمده ام. درست سر ساعت ۱۲. مادرم صدای اذان را میشندیده است...(هنوز در سفرم - صفحه ۹)

پدر سهراب، اسدالله سپهری، کارمند اداره پست و تلگراف کاشان، اهل ذوق و هنر. وقتی سهراب خردسال بود، پدر به بیماری فلج مبتلا شد. ...کوچک بودم که پدرم بیمار شد و تا پایان زندگی بیمار ماند. پدرم تلگرافچی بود. در طراحی دست داشت. خوش خط بود. تار مینواخت. او مرا به نقاشی عادت داد...(هنوز در سفرم - صفحه ۱۰)

درگذشت پدر در سال ۱۳۴۱

مادر سهراب، ماه جبین، اهل شعر و ادب که در خرداد سال ۱۳۷۳ درگذشت. تنها برادر سهراب، منوچهر در سال ۱۳۶۹ درگذشت. خواهران سهراب : همایوندخت، پریدخت و پروانه. محل تولد سهراب باغ بزرگی در محله دروازه عطا بود. سهراب از محل تولدش چنین میگوید : ...خانه، بزرگ بود. باغ بود و همه جور درخت داشت.برای یادگرفتن، وسعت خوبی بود. خانه ما همسایه صحرا بود . تمام رویاهایم به بیابان راه داشت...(هنوز در سفرم - صفحه ۱۰)

سال ۱۳۱۲، ورود به دبستان خیام (مدرس) کاشان. ...مدرسه، خوابهای مرا قیچی کرده بود . نماز مرا شکسته بود . مدرسه، عروسک مرا رنجانده بود . روز ورود، یادم نخواهد رفت : مرا از میان بازیهایم ربودند و به کابوس مدرسه بردند . خودم را تنها دیدم و غریب ... از آن پس و هربار دلهره بود که به جای من راهی مدرسه میشد....(اتاق آبی - صفحه ۳۳) ...در دبستان، ما را برای نماز به مسجد میبردند. روزی در مسجد بسته بود . بقال سر گذر گفت : نماز را روی بام مسجد بخوانید تا چند متر به خدا نزدیکتر باشید. مذهب شوخی سنگینی بود که محیط با من کرد و من سالها مذهبی ماندم. بی آنکه خدایی داشته باشم ...(هنوز در سفرم)

سهراب از معلم کلاس اولش چنین میگوید : ...آدمی بی رویا بود. پیدا بود که زنجره را نمیفهمد. در پیش او خیالات من چروک میخورد...

خرداد سال ۱۳ ۱۹ ، پایان دوره شش ساله ابتدایی. ...دبستان را که تمام کردم، تابستان را در کارخانه ریسندگی کاشان کار گرفتم. یکی دو ماه کارگر کارخانه شدم . نمیدانم تابستان چه سالی، ملخ به شهر ما هجوم آورد . زیانها رساند . من مامور مبارزه با ملخ در یکی از آبادیها شدم. راستش، حتی برای کشتن یک ملخ نقشه نکشیدم. اگر محصول را میخوردند، پیدا بود که گرسنه اند. وقتی میان مزارع راه میرفتم، سعی میکردم پا روی ملخها نگذارم....(هنوز در سفرم)

مهرماه همان سال، آغاز تحصیل در دوره متوسطه در دبیرستان پهلوی کاشان. ...در دبیرستان، نقاشی کار جدی تری شد. زنگ نقاشی، نقطه روشنی در تاریکی هفته بود...(هنوز در سفرم - صفحه ۱۲) از دوستان این دوره : محمود فیلسوفی و احمد مدیحی سال ۱۳۲۰، سهراب و خانواده به خانه ای در محله سرپله کاشان نقل مکان کردند. سال ۱۳۲۲، پس از پایان دوره اول متوسطه، به تهران آمد و در دانشسرای مقدماتی شبانه روزی تهران ثبت نام کرد. ...در چنین شهری [کاشان]، ما به آگاهی نمیرسیدیم.اهل سنجش نمیشدیم. در حساسیت خود شناور بودیم. دل میباختیم. شیفته میشدیم و آنچه میاندوختیم، پیروزی تجربه بود. آمدم تهران و رفتم دانشسرای مقدماتی. به شهر بزرگی آمده بودم. اما امکان رشد چندان نبود...(هنوز در سفرم- صفحه ۱۲) سال ۱۳۲۴ دوره دوساله دانشسرای مقدماتی به پایان رسید و سهراب به کاشان بازگشت. ...دوران دگرگونی آغاز میشد. سال ۱۹۴۵ بود. فراغت در کف بود. فرصت تامل به دست آمده بود. زمینه برای تکانهای دلپذیر فراهم میشد...(هنوز در سفرم)

آذرماه سال ۱۳۲۵ به پیشنهاد مشفق کاشانی (عباس کی منش متولد ۱۳۰۴) در اداره فرهنگ (آموزش و پرورش) کاشان استخدام شد. ...شعرهای مشفق را خوانده بودم ولی خودش را ندیده بودم. مشفق دست مرا گرفت و به راه نوشتن کشید. الفبای شاعری را او به من آموخت...(هنوز در سفرم) سال ۱۳۲۶ و در سن نوزده سالگی، منظومه ای عاشقانه و لطیف از سهراب، با نام "در کنار چمن یا آرامگاه عشق" در ۲۶ صفحه منتشر شد. ...دل به کف عشق هر آنکس سپرد جان به در از وادی محنت نبرد زندگی افسانه محنت فزاست زندگی یک بی سر و ته ماجراست غیر غم و محنت و اندوه و رنج نیست در این کهنه سرای سپنج... مشفق کاشانی مقدمه کوتاهی در این کتاب نوشته است. سهراب بعدها، هیچگاه از این سروده ها یاد نمیکرد.

سال ۱۳۲۷، هنگامی که سهراب در تپه های اطراف قمصر مشغول نقاشی بود، با منصور شیبانی که در آن سالها دانشجوی نقاشی دانشکده هنرهای زیبا بود، آشنا شد. این برخورد، سهراب را دگرگون کرد. ...آنروز، شیبانی چیرها گفت. از هنر حرفها زد. ون گوگ را نشان داد. من در گیجی دلپذیری بودم. هرچه میشنیدم، تازه بود و هرچه میدیدم غرابت داشت. شب که به خانه بر میگشتم، من آدمی دیگر بودم. طعم یک استحاله را تا انتهای خواب در دهان داشتم...(هنوز در سفرم)

شهریور ماه همان سال، استعفا از اداره فرهنگ کاشان. مهرماه، به همراه خانواده جهت تحصیل در دانشکده هنرهای زیبا در رشته نقاشی به تهران میاید. در خلال این سالها، سهراب بارها به دیدار نمیا یوشیج میرفت.

در سال ۱۳۳۰ مجموعه شعر "مرگ رنگ" منتشر گردید. برخی از اشعار موجود در این مجموعه بعدها با تغییراتی در "هشت کتاب" تجدید چاپ شد. بخشهایی حذف شده از " مرگ رنگ " : ...جهان آسوده خوابیده است، فروبسته است وحشت در به روی هر تکان، هر بانگ چنان که من به روی خویش...

سال ۱۳۳۲، پایان دوره نقاشی دانشکده هنرهای زیبا و دریافت مدرک لیسانس و دریافت مدال درجه اول فرهنگ از شاه. ...در کاخ مرمر شاه از او پرسید : به نظر شما نقاشی های این اتاق خوب است ؟ سهراب جواب داد : خیر قربان و شاه زیر لب گفت : خودم حدس میزدم.... (مرغ مهاجر صفحه ۶۷) اواخر سال ۱۳۳۲، دومین مجموعه شعر سهراب با عنوان "زندگی خوابها" با طراحی جلد خود او و با کاغذی ارزان قیمت در ۶۳ صفحه منتشر شد.

تا سال ۱۳۳۶، چندین شعر سهراب و ترجمه هایی از اشعار شاعران خارجی در نشریات آن زمان به چاپ رسید. در مردادماه ۱۳۳۶ از راه زمینی به پاریس و لندن جهت نام نویسی در مدرسه هنرهای زیبای پاریس در رشته لیتوگرافی سفر میکند.

فروردین ماه سال ۱۳۳۷، شرکت در نخستین بی ینال تهران خرداد همان سال شرکت در بی ینال ونیز و پس از دو ماه اقامت در ایتالیا به ایران باز میگردد.

در سال ۱۳۳۹، ضمن شرکت در دومین بی ینال تهران، موفق به دریافت جایزه اول هنرهای زیبا گردید. در همین سال، شخصی علاقه مند به نقاشیهای سهراب، همه تابلوهایش را یکجا خرید تا مقدمات سفر سهراب به ژاپن فراهم شود. مرداد این سال، سهراب به توکیو سفر میکند و درآنجا فنون حکاکی روی چوب را میاموزد.

سهراب در یادداشتهای سفر ژاپن چنین مینویسد : ...از پدرم نامه ای داشتم. در آن اشاره ای به حال خودش و دیگر پیوندان و آنگاه سخن از زیبایی خانه نو و ایوان پهن آن و روزهای روشن و آفتابی تهران و سرانجام آرزوی پیشرفت من در هنر. و اندوهی چه گران رو کرد : نکند چشم و چراغ خانواده خود شده باشم...

در آخرین روزهای اسفند سال ۱۳۳۹ به دهلی سفر میکند. پس از اقامتی دوهفته ای در هند به تهران باز میگردد. در اواخر این سال، سهراب و خانواده اش به خانه ای در خیابان گیشا، خیابان بیست و چهارم نقل مکان میکند. در همین سال در ساخت یک فیلم کوتاه تبلیغاتی انیمیشن، با فروغ فرخزاد همکاری نمود. تیرماه سال ۱۳۴ ۱، فوت پدر سهراب ...وقتی که پدرم مرد، نوشتم : پاسبانها همه شاعر بودند. حضور فاجعه، آنی دنیا را تلطیف کرده بود. فاجعه آن طرف سکه بود وگرنه من میدانستم و میدانم که پاسبانها شاعر نیستند. در تاریکی آنقدر مانده ام که از روشنی حرف بزنم...

تا سال ۱۳۴۳ تعدادی از آثار نقاشی سهراب در کشورهای ایران، فرانسه، سوئیس، فلسطین و برزیل به نمایش درآمد. فروردین سال ۱۳۴۳، سفر به هند و دیدار از دهلی و کشمیر و در راه بازگشت در پاکستان، بازدید از لاهور و پیشاور و در افغانستان، بازدید از کابل. در آبانماه این سال، پس از بازگشت به ایران طراحی صحنه یک نمایش به کارگردانی خانم خجسته کیا را انجام داد. منظومه "صدای پای آب" در تابستان همین سال در روستای چنار آفریده میشود.

تا سال ۱۳۴۸ ضمن سفر به کشورهای آلمان، انگلیس، فرانسه، هلند، ایتالیا و اتریش، آثار نقاشی او در نمایشگاههای متعددی به نمایش درآمد. سال ۱۳۴۹، سفر به آمریکا و اقامت در لانگ آیلند و پس از ۷ ماه اقامت در نیویورک، به ایران باز میگردد. سال ۱۳۵ ۱ برگذاری نمایشگاههای متعدد در پاریس و ایران.

تا سال ۱۳۵۷، چندین نمایشگاه از آثار نقاشی سهراب در سوئیس، مصر و یونان برگذار گردید.

سال ۱۳۵۸، آغاز ناراحتی جسمی و آشکار شدن علائم سرطان خون. دیماه همان سال جهت درمان به انگلستان سفر میکند و اسفندماه به ایران باز میگردد.

سال ۱۳۵۹... اول اردیبهشت... ساعت ۶ بعد ازظهر، بیمارستان پارس تهران... فردای آن روز با همراهی چند تن از اقوام و دوستش محمود فیلسوفی، صحن امامزاده سلطان علی، روستای مشهد اردهال واقع در اطراف کاشان مییزبان ابدی سهراب گردید. آرامگاهش در ابتدا با قطعه آجر فیروزه ای رنگ مشخص بود و سپس سنگ نبشته ای از هنرمند معاصر، رضا مافی با قطعه شعری از سهراب جایگزین شد: به سراغ من اگر میایید نرم و آهسته بیایید مبادا که ترک بردارد چینی نازک تنهایی من

...کاشان تنها جایی است که به من آرامش میدهد و میدانم که سرانجام در آنجا ماندگار خواهم شد... و سهراب .... ماندگار شد.... 

نامه به مادر

دهلی ، ۲ فروردین مادر عزیزم پریشب با هواپیما وارد شدم یعنی شب عید به خاک هندوستان رسیدم. در توکیو بالاخره توانستم یک سفر بروم به کیوتو و نارا. این دو شهر سابقا پایتخت ژاپن بوده اند . بهترین آثار هنری در همین دو شهر است . بدون دیدن آنها ، انگار ژاپن را ندیده ام . یک سفر هم رفتم به کاما کورا که از توکیو دور نیست ، خلاصه ژاپن را آنطور که می خواستم دیدم.... ...قصد من این است سه ماه در هند بمانم... بعد از راه کشمیر و پاکستان و افغانستان به ایران می آیم.خوشبختانه به ایران نزدیک شده ام . اولا نامه زود می رسد.،ثانیا از راه هوا یا زمین مسافرت آسان است . با هواپیمای جت تا تهران سه ساعت راه است بنابراین غصه ای ندارد، (تا پول هست می شود ماند). اما راجع به این سرزمین ، هنوز چیزی نمی توانم بنویسم ، چون بیش از یک روز نیست که در اینجا هستم . دهلی شهر بزرگی است . دیروز همه اش در شهر گشتم. هیچ کجا به این اندازه باغهای بزرگ ندیده ام ، خیال دارم دو چرخه کرایه کنم و همه جا را بگردم . اینجا همه سحر خیز هستند ، حتی گنجشکها . صبح هنوز هوا تاریک بود که گنجشکها جیر جیر می کردند ، رنگ کلاغها یک کمی با رنگ کلاغهای ما فرق دارد، یعنی سر آنها دم به بنفشی می زند ، البته مهم نیست ، باید یک کمی گذشت داشت ، یک موش الان دارد وسط اطاق راه می رود. اینجا موجودات عجیب و غریب پیدا می شود ، مار فراوان است ، ولی من هنوز ندیده ام. گاوها وسط کوچه و خیابان هستند و هیچ کس حق ندارد آنها را کنار بزند ... دهلی قدیم وضع بسیار بدی دارد. به قدری مردم بد بخت و گرسنه و مریض هستند که تماشای آن اسفناک است. الان صبحانه آوردند و من خوردم. این کارها فداکاری لازم دارد... باری من خیال دارم یک چند وقت در اینجا بمانم . من با جدیت مشغول یاد گرفتن انگلیسی هستم . جون بدون دانستن این زبان نمی شود در اینجا زندگی کرد ، شاید یک اکسپوزیسیون ترتیب بدهم ، امروز می روم چند گالری را ببینم...

سفرهای خارج از کشور

سفر به ایتالیا (وی از پاریس به ایتالیا می‌رود)؛

سفر به ژاپن (توکیو در مرداد ۱۳۳۹) برای آموختن فنون حکاکی روی چوب که موفق به بازدید از شهرها و مراکز هنری ژاپن نیز می‌شود؛

سفر به هندوستان (۱۳۴۰)؛

سفر مجدد به هندوستان (۱۳۴۲، بازدید از بمبئی، بنارس، دهلی، اگره، غارهای آجانتا، کشمیر)؛

سفر به پاکستان (۱۳۴۲، تماشای لاهور و پیشاور)؛

سفر به افغانستان (۱۳۴۲، اقامت در کابل)؛

سفر به اروپا (۱۳۴۴، مونیخ و لندن)؛

سفر به اروپا (۱۳۴۵، فرانسه، اسپانیا، هلند، ایتالیا، اتریش)؛

سفر به آمریکا و اقامت در لانگ آیلند (۱۳۴۹ و شرکت در یک نمایشگاه گروهی و سپس سفر به نیویورک)؛

سفر به پاریس و اقامت در «کوی بین المللی هنرها» (۱۳۵۲)؛

سفر به یونان و مصر (۱۳۵۳)؛

سفر به بریتانیا برای درمان بیماری اش سرطان خون (دی ۱۳۵۸).

جمله نمایشگاه‌های نقاشی که سهراب سپهری در آن‌ها حضور داشت، یا نمایشگاه انفرادی وی بودند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اولین دوسالانهٔ تهران (فروردین ۱۳۳۷)؛

دوسالانهٔ ونیز (خرداد ۱۳۳۷)؛

دو سالانهٔ دوم تهران (فروردین ۱۳۳۹، برندهٔ جایزهٔ اول هنرهای زیبا)؛

نمایشگاه انفرادی در تالار عباسی تهران (اردیبهشت ۱۳۴۰)؛

نمایشگاه انفرادی در تالار فرهنگ تهران (خرداد ۱۳۴۱، دی ۱۳۴۱)؛

نمایشگاه گروهی در نگارخانه گیل گمش (تهران، ۱۳۴۲)؛

نمایشگاه انفرادی در استودیو فیلم گلستان (تهران، تیر ۱۳۴۲)؛

دوسالانهٔ سان پاولو (برزیل، ۱۳۴۲)؛

نمایشگاه گروهی هنرهای معاصر ایران (موزه بندر لوهار، فرانسه، ۱۳۴۲)؛

نمایشگاه گروهی در نگارخانه نیالا (تهران، ۱۳۴۲)؛

نمایشگاه انفرادی در نگارخانه صبا (تهران، ۱۳۴۲)؛

نمایشگاه گروهی در نگارخانه بورگز (تهران، ۱۳۴۴)؛

نمایشگاه انفرادی در نگارخانه بورگز (تهران، ۱۳۴۴)؛

نمایشگاه انفرادی در نگارخانه سیحون (تهران، بهمن ۱۳۴۶)؛

نمایشگاه گروهی در نگارخانه مس تهران (۱۳۴۷)؛

نمایشگاه جشنوارهٔ روایان (فرانسه، ۱۳۴۷)؛

نمایشگاه هنر معاصر ایران در باغ موسسه گوته (تهران، خرداد ۱۳۴۷)؛

نمایشگاه دانشگاه شیراز (شهریور ۱۳۴۷)؛

جشنوارهٔ بین المللی نقاشی در فرانسه (اخذ امتیاز مخصوص، ۱۳۴۸)؛

نمایشگاه گروهی در بریج همپتن آمریکا (۱۳۴۹)؛

نمایشگاه انفرادی در نگارخانه بنسن نیویورک (۱۳۵۰)؛

نمایشگاهانفرادی در نگارخانه لیتو (تهران، ۱۳۵۰)؛

نمایشگاه انفرادی در نگارخانه سیروس (پاریس، ۱۳۵۱)؛

نمایشگاه انفرادی در نگارخانه سیحون تهران (۱۳۵۱)؛

اولین نمایشگاه هنری بین المللی تهران (دی ۱۳۵۳)؛

نمایشگاه انفرادی در نگارخانه سیحون تهران (۱۳۵۴)؛

نمایشگاه هنر معاصر ایران در «بازار هنر» (بال، سوییس، خرداد ۱۳۵۵)؛

نمایشگاه انفرادی در نگارخانه سیحون تهران (۱۳۵۷).

آثار ادبی

سهراب در آغاز کار شاعری تحت تأثیر شعرهای نیما بود و این تأثیر در «مرگ رنگ» به خوبی مشهود است. بعدها سبک او دستخوش تغییراتی می‌شود و شعرش با دیگر شاعران هم دورهٔ خویش متمایز می‌گردد. از جمله مجموعه شعرهای دیگر سهراب سپهری می‌توان به این عنوان‌ها اشاره نمود:

مرگ رنگ (۱۳۳۰) ؛

زندگی خواب‌ها (۱۳۳۲) ؛

آوار آفتاب (۱۳۴۰) ؛

شرق اندوه (۱۳۴۰) ؛

صدای پای آب (۱۳۴۴) ؛

مسافر (۱۳۴۵) ؛

حجم سبز (۱۳۴۶) ؛

ما هیچ ما نگاه (۱۳۵۶) ؛

هشت کتاب (۱۳۵۶) ؛ که در واقع مجموعه همه هشت دفتر ذکر شده در بالاست که در یک مجلد در سال 56 به چاپ رسید و بارها تجدید چاپ شد. اکنون نیز در اکثر موارد دفترهای شعری وی به تنهایی به چاپ نمی رسند و عرضه نمی شوند بلکه به همین صورت یک مجلدی هشت کتاب در دسترس خوانندگان قرار گرفته اند.

برخی از اشعار وی در سال‌های ۱۳۴۴ و ۱۳۴۵ در فصلنامهٔ آرش به چاپ رسید.

منابع

زندگی‌نامه سهراب سپهری. وب‌گاه آفتاب.

ورزش در آب

ورزش در آب

"ورزش بیشتر" توصیه پزشکان به همه ما است، اما ممکن است شما جزو افرادی که به دلایل مختلفی چون آرتروز، اضافه وزن و یا شیوه زندگی بسیار کم تحرک، نگران تاثیر منفی ورزش بر استخوانها، مفاصل و ماهیچه هایشان هستند، باشید. شاید پذیرفتن این موضوع که به ورزش بپردازید اصلا برایتان ممکن نباشد، آن هم در آب. اما توصیه پزشکان به چنین افرادی همین است: ورزش در آب.

بسیاری از افراد حداقل به خاطر یکی از دلایل زیر به ورزش در آب میپردازند :

• تناسب و سلامت جسم : سیستم قلبی- عروقی مقاوم، ماهیچه های نیرومند و پرتوان، انعطاف پذیری، هماهنگی، چالاکی و تعادل همه از اجزاء تشکیل دهنده جسمی متناسب و سالم هستند که با پرداختن به ورزش در آب به دست می آیند و تقویت میشوند.

• جنبه های درمانی : ورزش در آب به افراد آسیب دیده، اشخاصی که در دوران پس از جراحی یا بیماری شدید به سر میبرند کمک میکند تا بهتر و سریعتر بهبود یابند.

• رهایی از تنش : ورزش کردن در یک محیط آرام بخش آبی به شما امکان میدهد تا تنشهای ناشی از کار، مشکلات و مسائل نگران کننده را فراموش کنید و به ذهن خود استراحت بدهید.

• آسایش : تاثیر خنک کننده و حالت ماساژ مانندی که از حرکت در آب به وجود می آید، به ورزشکار کمک میکند بدون احساس گرما یا خستگی، به انجام حرکات بپردازد.

• تفریح : محیط و تسهیلات استخر محل مناسبی برای تفریح و شادی است و ورزش را به کاری مفرح مبدل میکند.

چرا ورزش در آب؟

در آب بودن به خودی خود موجب میشود که شما ورزش کنید زیرا هر حرکت شما در واقع عملی برای غلبه بر مقاومت آب بر بدن شما است. البته منظور ما از ورزش در آب، شنا نیست. منظور انجام دادن حرکات ورزشی مانند پیاده روی، ایروبیک و نرمشهایی است که معمولا در خشکی انجام میگیرند.

ورزش در آب، اگر به طور صحیح انجام شود میتواند همانقدر که انجام این حرکات بر روی زمین موثرند، برای بدن مفید باشد. این ورزشها قدرت عضلانی، استقامت، نرمش و انعطاف پذیری و همچنین تعادل بهتر را برای ورزشکاران به ارمغان می آورند. پزشکان ورزش در آب را به دلایل زیر تجویز میکنند :

• نیروی رانش آب، تکیه گاه وزن بدن میشود. هنگامی که شما تا گردن در آب غوطه ور هستید، آب در حدود 90 درصد وزن شما را خنثی میکند و به طور قابل توجهی از فشار وزن بر روی مفاصل، استخوانها و ماهیچه ها میکاهد. شما به جای اینکه با تمام وزن خود بر روی زمین محکمی فرود بیایید، تنها با ده درصد وزن خود ایستاده اید. این خاصیت، میزان جراحات و آسیبهای حین ورزش را به شدت کم میکند.

• هنگام غوطه وری در آب، جریان خون سریعتر میشود و سلامت قلب و عروق شما را بهبود میبخشد.

• در صورتی که دچار آسیب دیدگی و تورم در بخشی از بدن باشید، فشار آب بر روی بدن از شدت تورم کاسته و درد را تخفیف میدهد.

• از آنجایی که آب محیطی متراکم تر از هوا است، شما با حرکت در آب مقاومتی از 4 تا 44 درصد بیشتر از مقاومت هوا را تجربه میکنید. ورزش در آب و غلبه بر این مقاومت، مانند آن است که وزنه هایی به دست و پای خود بسته باشید یا با دستگاههای وزنه دار به ورزش بپردازید، با این حسن که انجام این حرکات در آب کم خطرتر است.

• از آنجایی که نیروی جاذبه در آب کم میشود، شما در آب میتوانید آن دسته از حرکات کششی که انجام آن در خشکی برایتان ممکن نیست را انجام دهید.

• فشار عمق آب بر روی بدن، مفاصل، ماهیچه ها و اندامهای داخلی، در حین ورزش مانند یک ماساژ خوب، به تمام بدن آرامش بخشیده و مانع کوفتگی بدن میشود.

ورزش در آب برای چه کسانی مناسب است؟

هر کس میتواند به ورزش در آب بپردازد اما برای کسی که دارای یک یا چند نمونه از مشخصات زیر باشد، از هر ورزشی مناسبتر است :

• ابتلا به آرتروز یا هر مشکل مفصلی دیگر

• اضافه وزن یا چاقی مفرط

• بیشتر اوقات روز را در بی تحرکی سپری کند و به دنبال روشی ساده برای آغاز ورزش باشد

• در حال طی کردن دوران نقاهت بعد از آسیب دیدگی یا یک جراحی بوده و قصد دارد با اجازه پزشک به این ورزش بپردازد

• ابتلا به مشکلاتی در ناحیه پشت

• ضعیف بودن ماهیچه های پا

• بارداری

• سالخوردگی

چگونه از منافع ورزش در آب بهره مند شویم؟

راه رفتن درجا

برای اینکه از هر برنامه ورزشی بیشترین استفاده را ببرید باید برنامه خود را با سه عامل مهم زیر تنظیم کنید :

تعداد : در هفته حداقل سه تا پنج مرتبه به ورزش بپردازید. عده ای از پنج تا هفت مرتبه در هفته به ورزش میپردازند، اما توصیه ما همان یک روز در میان است.

شدت و تعداد حرکات : شما باید در هر جلسه، به یک حداقل شدت و تعداد مشخصی در حرکات خود دست یابید و در جلسات بعد، آنرا تکرار نمایید. به تدریج این نقطه اوج را افزایش داده و با افزودن به تعداد حرکات و شدت انجام آنها، از ورزش خود سود بیشتری ببرید.

زمان : برای ورزش زمانی از 20 تا 60 دقیقه در نظر بگیرید. برای بهره مند شدن از مزایای قلبی- عروقی ورزش، در زمانی از 20 تا 45 دقیقه، به ورزشی با شدت متوسط بپردازید.

حرکات خود را متنوع کنید : نوع حرکاتی که به انجام آن میپردازید تعیین کننده تاثیر ورزش بر بدن شما است. از آنجایی که در حرکات متفاوت عضلات مختلفی به کار گرفته میشوند، شما باید به چند نوع حرکت مختلف بپردازید تا عضلات بیشتری را تقویت نمایید.

توصیه های مفید برای ورزش در آب

• تنفس : فراموش نکنید که یکنواخت تنفس کنید و نفس عمیق بکشید. به یاد داشته باشید که در طی ورزش باید قادر به صحبت کردن باشید، ورزش نباید به حدی شدید باشد که موجب نفس نفس زدن یا عدم توانایی در صحبت کردن شود.

• نوشیدن آب : هرچند بدن شما در آب قرار دارد، اما بدن همچنان به تعریق ادامه میدهدد و مقدار قابل توجهی از مایعات خود را از دست میدهد. به یاد داشته باشید که چند ساعت قبل و بعد از ورزش چند لیوان آب بنوشید.

پرهیز از کافئین : کافئین یک ماده ادرار آور است، به این دلیل بهتر است دو ساعت قبل و بعد از ورزش از مصرف مواد دارای کافئین خودداری کنید.

• از مو و پوست خود محافظت کنید: برای حفظ مو و پوست خود از مواد شیمیایی موجود در آب استخر، حتما قبل و بعد از ورود به آب مو و بدن خود را با آب تازه خیس کنید. این کار جذب مواد شیمیایی را کمتر خواهد کرد.

نکات ایمنی

بالابردن پا از پهلو

• با پزشک خود مشورت کنید : اگر بیش از 40 سال دارید و دارای مشکل مزمنی چون آسم، دیابت یا نارسایی قلبی هستید، در زمینه ورزش در آب با پزشک خود مشورت کنید.

• ورزش را در ابتدا با یک کلاس معتبر آغاز کنید تا ورزش در آـب را به خوبی بیاموزید. شما میتوانید پس از آموختن حرکات صحیح و گرفتن پاسخ پرسشهای خود، در استخر منزل یا نزدیکترین استخر به محل زندگی یا کار خود به ورزش بپردازید.

• از شایستگی مربی خود مطمئن شوید.

• قبل از اولین جلسه کلاس، مربی خود را از شرایط و هرنوع مشکل عمده جسمی مانند آرتروز، آگاه کنید تا حرکاتی متناسب با شرایط شما پیشنهاد کند.

چند نمونه از حرکات ورزشی در آب

تذکر : بهترین حالت برای آغاز ورزش در آب، آموزش حرکات با یک مربی مجرب است. اگر دچار مشکلات مفصلی یا دردهای عضلانی هستید، قبل از انجام هر حرمتی با مربی مشورت نمایید.

راه رفتن درجا : با فاصله مناسب و رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم دست خود را حائل بدن نمایید. پاها را رو به جلو- مانند حرکت مارش- به نوبت بالا و پایین ببرید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.

بالابردن پا از پهلو : رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. پا را از مفصل لگن به سمت بیرون بالا و پایین ببرید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.

بالا بردن پا از پشت

بالا بردن پا از پشت : رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. پا را از مفصل لگن به سمت عقب بالا و پایین ببرید.مراقب باشید پشت خود را قوس ندهید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.

کشش ساق پا

کشش ساق پا : رو به دیوار استخر بایستید و برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. یک پا را به سمت عقب برده و کف هر دو پا را بر روی زمین قرار دهید. پاشنه پای عقب را روی زمین نگه دارید و زانوی پای جلویی را خم کنید و با حرکت مچ پا به سمت جلو متمایل شویدو هنگامی که کشش را در ساق پا احساس کردید، 20 تا 30 ثانیه به همین حالت بمانید. این حرکت را یک یا دو مرتبه با هر پا انجام دهید.

ورزش کردن در آب نیز شرایط خاصی دارد که اگر این شرایط به درستی رعایت نشود، شما دچار عارضه های دردناکی می شوید مثلا ...

چگونه از منافع ورزش در آب بهره مند شویم؟

برای اینکه از هر برنامه ورزشی بیشترین استفاده را ببرید باید برنامه خود را با سه عامل مهم زیر تنظیم کنید :

* تعداد :

در هفته حداقل سه تا پنج مرتبه به ورزش بپردازید.عده ای از پنج تا هفت مرتبه در هفته به ورزش میپردازند،اما توصیه ما همان یک روز در میان است.

* شدت و تعداد حرکات :

شما باید در هر جلسه،به یک حداقل شدت و تعداد مشخصی در حرکات خود دست یابید و در جلسات بعد، آنرا تکرار نمایید.به تدریج این نقطه اوج را افزایش داده و با افزودن به تعداد حرکات و شدت انجام آنها،از ورزش خود سود بیشتری ببرید.

* زمان :

برای ورزش زمانی از ۲۰ تا ۶۰ دقیقه در نظر بگیرید.برای بهره مند شدن از مزایای قلبی- عروقی ورزش،در زمانی از ۲۰ تا ۴۵ دقیقه،به ورزشی با شدت متوسط بپردازید.

*حرکات خود را متنوع کنید :

نوع حرکاتی که به انجام آن میپردازید تعیین کننده تاثیر ورزش بر بدن شما است.از آنجایی که در حرکات متفاوت عضلات مختلفی به کار گرفته میشوند،شما باید به چند نوع حرکت مختلف بپردازید تا عضلات بیشتری را تقویت نمایید.

 توصیه های مفید برای ورزش در آب

* تنفس :

فراموش نکنید که یکنواخت تنفس کنید و نفس عمیق بکشید.به یاد داشته باشید که در طی ورزش باید قادر به صحبت کردن باشید،ورزش نباید به حدی شدید باشد که موجب نفس نفس زدن یا عدم توانایی در صحبت کردن شود.

* نوشیدن آب :

هرچند بدن شما در آب قرار دارد،اما بدن همچنان به تعریق ادامه میدهدد و مقدار قابل توجهی از مایعات خود را از دست میدهد.به یاد داشته باشید که چند ساعت قبل و بعد از ورزش چند لیوان آب بنوشید.

بالابردن پا از پهلو

* پرهیز از کافئین :

کافئین یک ماده ادرار آور است،به این دلیل بهتر است دو ساعت قبل و بعد از ورزش از مصرف مواد دارای کافئین خودداری کنید.

* از مو و پوست خود محافظت کنید:

برای حفظ مو و پوست خود از مواد شیمیایی موجود در آب استخر،حتما قبل و بعد از ورود به آب مو و بدن خود را با آب تازه خیس کنید.این کار جذب مواد شیمیایی را کمتر خواهد کرد.

نکات ایمنی

* با پزشک خود مشورت کنید :

اگر بیش از ۴۰ سال دارید و دارای مشکل مزمنی چون آسم،دیابت یا نارسایی قلبی هستید،در زمینه ورزش در آب با پزشک خود مشورت کنید.

* ورزش را در ابتدا با یک کلاس معتبر آغاز کنید تا ورزش در آـب را به خوبی بیاموزید.شما میتوانید پس از آموختن حرکات صحیح و گرفتن پاسخ پرسشهای خود،در استخر منزل یا نزدیکترین استخر به محل زندگی یا کار خود به ورزش بپردازید.

* از شایستگی مربی خود مطمئن شوید.

* قبل از اولین جلسه کلاس، مربی خود را از شرایط و هر نوع مشکل عمده جسمی مانند آرتروز، آگاه کنید تا حرکاتی متناسب با شرایط شما پیشنهاد کند.

بالا بردن پا از پشت

* چند نمونه از حرکات ورزشی در آب

تذکر : بهترین حالت برای آغاز ورزش در آب،آموزش حرکات با یک مربی مجرب است.اگر دچار مشکلات مفصلی یا دردهای عضلانی هستید،قبل از انجام هر حرمتی با مربی مشورت نمایید.

*راه رفتن درجا :

با فاصله مناسب و رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم دست خود را حائل بدن نمایید.پاها را رو به جلو- مانند حرکت مارش- به نوبت بالا و پایین ببرید.این حرکت را برای هر پا از ۵ تا ۸ مرتبه تکرار کنید.

* بالابردن پا از پهلو :

رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید.پا را از مفصل لگن به سمت بیرون بالا و پایین ببرید.این حرکت را برای هر پا از ۵ تا ۸ مرتبه تکرار کنید.

کشش ساق پا

* بالا بردن پا از پشت :

رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید.پا را از مفصل لگن به سمت عقب بالا و پایین ببرید. مراقب باشید پشت خود را قوس ندهید.این حرکت را برای هر پا از ۵ تا ۸ مرتبه تکرار کنید.

* کشش ساق پا :

رو به دیوار استخر بایستید و برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید.یک پا را به سمت عقب برده و کف هر دو پا را بر روی زمین قرار دهید.پاشنه پای عقب را روی زمین نگه دارید و زانوی پای جلویی را خم کنید و با حرکت مچ پا به سمت جلو متمایل شوید و هنگامی که کشش را در ساق پا احساس کردید، ۲۰ تا ۳۰ ثانیه به همین حالت بمانید. این حرکت را یک یا دو مرتبه با هر پا انجام دهید.

توصیه های مفید برای ورزش در آب 

 • تنفس : فراموش نکنید که یکنواخت تنفس کنید و نفس عمیق بکشید. به یاد داشته باشید که در طی ورزش باید قادر به صحبت کردن باشید، ورزش نباید به حدی شدید باشد که موجب نفس نفس زدن یا عدم توانایی در صحبت کردن شود.

• نوشیدن آب : هرچند بدن شما در آب قرار دارد، اما بدن همچنان به تعریق ادامه میدهدد و مقدار قابل توجهی از مایعات خود را از دست میدهد. به یاد داشته باشید که چند ساعت قبل و بعد از ورزش چند لیوان آب بنوشید.

• پرهیز از کافئین : کافئین یک ماده ادرار آور است، به این دلیل بهتر است دو ساعت قبل و بعد از ورزش از مصرف مواد دارای کافئین خودداری کنید.

• از مو و پوست خود محافظت کنید: برای حفظ مو و پوست خود از مواد شیمیایی موجود در آب استخر، حتما قبل و بعد از ورود به آب مو و بدن خود را با آب تازه خیس کنید. این کار جذب مواد شیمیایی را کمتر خواهد کرد.

نکات ایمنی

• با پزشک خود مشورت کنید : اگر بیش از 40 سال دارید و دارای مشکل مزمنی چون آسم، دیابت یا نارسایی قلبی هستید، در زمینه ورزش در آب با پزشک خود مشورت کنید.

• ورزش را در ابتدا با یک کلاس معتبر آغاز کنید تا ورزش در آـب را به خوبی بیاموزید. شما میتوانید پس از آموختن حرکات صحیح و گرفتن پاسخ پرسشهای خود، در استخر منزل یا نزدیکترین استخر به محل زندگی یا کار خود به ورزش بپردازید.

• از شایستگی مربی خود مطمئن شوید.

• قبل از اولین جلسه کلاس، مربی خود را از شرایط و هرنوع مشکل عمده جسمی مانند آرتروز، آگاه کنید تا حرکاتی متناسب با شرایط شما پیشنهاد کند.

چند نمونه از حرکات ورزشی در آب

تذکر : بهترین حالت برای آغاز ورزش در آب، آموزش حرکات با یک مربی مجرب است. اگر دچار مشکلات مفصلی یا دردهای عضلانی هستید، قبل از انجام هر حرکتی با مربی مشورت نمایید.

راه رفتن درجا : با فاصله مناسب و رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم دست خود را حائل بدن نمایید. پاها را رو به جلو- مانند حرکت مارش- به نوبت بالا و پایین ببرید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.

بالابردن پا از پهلو : رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. پا را از مفصل لگن به سمت بیرون بالا و پایین ببرید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.

بالا بردن پا از پشت : رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. پا را از مفصل لگن به سمت عقب بالا و پایین ببرید.مراقب باشید پشت خود را قوس ندهید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.

کشش ساق پا : رو به دیوار استخر بایستید و برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. یک پا را به سمت عقب برده و کف هر دو پا را بر روی زمین قرار دهید. پاشنه پای عقب را روی زمین نگه دارید و زانوی پای جلویی را خم کنید و با حرکت مچ پا به سمت جلو متمایل شویدو هنگامی که کشش را در ساق پا احساس کردید، 20 تا 30 ثانیه به همین حالت بمانید. این حرکت را یک یا دو مرتبه با هر پا انجام دهید

پیامبراسلام آموزش سه ورزش را به تمامی مسلمین سفارش فرموده اند :

شنا ، سوارکاری و تیر اندازی این سفارش رسول اکرم یکی از گهربارترین توصیه های ایشان است که ویژگی خاص خود را دارد .

شنا اولین موردی است که حضرت به آن اشاره کرده اند. آب و تفریح با آن باعث انبساط خاطر شده و شادی را به انسان هدیه می کند . امروزه علاوه بر آموزش شنا در استخرها مبحث آب درمانی نیز مورد توجه می باشد  بسیاری از افراد به استقبال این روش آمده اند که علاوه بر انجام حرکات ورزشی فرد از نشاط حضور در استخر نیز بهره مند می شود .

این نوع از ورزش برای افرادی که از امراضی چون  آرتروز ، اضافه وزن و کم تحرکی رنج می برند بسیار مناسب است و بر استخوان ها ، مفاصل و دیگر اندام های بدنشان هیچ تاثیر بدی ندارد .

منظور از ورزش در آب انجام حرکاتی مانند: پیاده روی ، ایروبیک و نرمش است اگر این حرکات به طور صحیح انجام شود مفید و موثر می باشد ورزش در آب باعث می شود جریان خون سریعتر شده و سلامت قلب و عروق شما تامین گردد  با این نوع ورزش  عضلات را ورزیده تر شده استقامت او را دو چندان می کنیم در عین حال که تعادل بهتر را به وی ارمغان می دهیم  .

با انجام هر  حرکت ورزشی در اب شما سعی خواهید کرد بر مقاومت آب غلبه کنید در اینجاست که نیروی رانش آب تکیه گاه وزن بدن می شود .و در حدود نیمی و یا بیشتر از فشار وزن از روی مفاصل ، استخوان ها و ماهیچه ها کاسته شده ، در عین حال که مقاومت حرکت شما در آب بیشتر است زیرا آب محیطی متراکم تر از هوا دارد و حرکت در آب مانند این است که شما وزنه هایی به دست و پاهایتان وصل کرده باشید  و برای غلبه بر سنگینی آن وزنه ها باید مقاومت بیشتری نشان دهید . اگر شما در خشکی با دستگاه های وزنه دار به ورزش بپردازید احتمال خطرات گوناگون  و آسیب به بدنتان بیشتر است در حالی که این حرکات در آب کم خطر تر هستند .شما با ورزش در آب از یک ماساژ خوب نیز بهره می برید زیرا فشار آب بر روی بدن همانند یک ماساژ خوب عمل می کند و به تمام بدن آرامش می دهد.

چه کسانی می توانند از ورزش در آب بهره مند شوند ؟

همه افراد در تمام سنین می توانند به این فعالیت رو آورند . اگر بخواهیم دسته بندی شده نام ببریم باید گفت افراد سالخورده ، بانوان باردار، افراد کم تحرک ، کسانی که اضافه وزن مفرط دارند ، افراد مبتلا به آرتروز ، و مهمتر از همه کسانی که دوره نقاهت بعد از بیماری را سپری می کنند البته با مشورت با پزشک می توانند از این روش که تاثیر زیادی در روحیه شان دارد بهره ببرند .

نکته ها :

برنامه ورزشی تان را از 20 دقیقه آغاز کرده و به 60 دقیقه و 3 نوبت در هفته ارتقاء دهید.  

حتما" با مربی ورزش را شروع کنید و او را در جریان امراضی که دارید قرار دهید تا نرمش های مناسب شما را عنوان کند .

از یک بطری آب در کنار استخر بهره ببرید زیرا بدن در حال فعالیت و تعریق می باشد و مقدار قابل توجهی از مایعات را از دست می دهد .

بد نیست بدانید در طول انجام حرکات ورزشی در آب یکنواخت تنفس کنید .

قبل از حضور در استخر حتما" دوش بگیرید تا مو و پوستتان تا حدودی در مقابل مواد شیمیایی موجود در آب استخر محافظت شود.

سعی کنید 2 ساعت قبل و بعد از استخر  از مواد کافئین دار استفاده نکنید

محیط و تسهیلات استخر محل مناسبی برای تفریح و شادی است و ورزش را به کاری مفرح مبدل میکند. "ورزش بیشتر" توصیه پزشکان به همه ما است، اما ممکن است شما جزو افرادی که به دلایل مختلفی چون آرتروز، اضافه وزن و یا شیوه زندگی بسیار کم تحرک، نگران تاثیر منفی ورزش بر استخوانها، مفاصل و ماهیچه هایشان هستند، باشید. شاید پذیرفتن این موضوع که به ورزش بپردازید اصلا برایتان ممکن نباشد، آن هم در آب. اما توصیه پزشکان به چنین افرادی همین است:

● ورزش در آب

بسیاری از افراد حداقل به خاطر یکی از دلایل زیر به ورزش در آب میپردازند :

▪ تناسب و سلامت جسم : سیستم قلبی- عروقی مقاوم، ماهیچه های نیرومند و پرتوان، انعطاف پذیری، هماهنگی، چالاکی و تعادل همه از اجزاء تشکیل دهنده جسمی متناسب و سالم هستند که با پرداختن به ورزش در آب به دست می آیند و تقویت میشوند.

▪ جنبه های درمانی : ورزش در آب به افراد آسیب دیده، اشخاصی که در دوران پس از جراحی یا بیماری شدید به سر میبرند کمک میکند تا بهتر و سریعتر بهبود یابند.

▪ رهایی از تنش : ورزش کردن در یک محیط آرام بخش آبی به شما امکان میدهد تا تنشهای ناشی از کار، مشکلات و مسائل نگران کننده را فراموش کنید و به ذهن خود استراحت بدهید.

▪ آسایش : تاثیر خنک کننده و حالت ماساژ مانندی که از حرکت در آب به وجود می آید، به ورزشکار کمک میکند بدون احساس گرما یا خستگی، به انجام حرکات بپردازد.

▪ تفریح : محیط و تسهیلات استخر محل مناسبی برای تفریح و شادی است و ورزش را به کاری مفرح مبدل میکند.

● چرا ورزش در آب؟

در آب بودن به خودی خود موجب میشود که شما ورزش کنید زیرا هر حرکت شما در واقع عملی برای غلبه بر مقاومت آب بر بدن شما است. البته منظور ما از ورزش در آب، شنا نیست. منظور انجام دادن حرکات ورزشی مانند پیاده روی، ایروبیک و نرمشهایی است که معمولا در خشکی انجام میگیرند.

ـورزش در آب، اگر به طور صحیح انجام شود میتواند همانقدر که انجام این حرکات بر روی زمین موثرند، برای بدن مفید باشد. این ورزشها قدرت عضلانی، استقامت، نرمش و انعطاف پذیری و همچنین تعادل بهتر را برای ورزشکاران به ارمغان می آورند. پزشکان ورزش در آب را به دلایل زیر تجویز میکنند :

ـ نیروی رانش آب، تکیه گاه وزن بدن میشود. هنگامی که شما تا گردن در آب غوطه ور هستید، آب در حدود ۹۰ درصد وزن شما را خنثی میکند و به طور قابل توجهی از فشار وزن بر روی مفاصل، استخوانها و ماهیچه ها میکاهد. شما به جای اینکه با تمام وزن خود بر روی زمین محکمی فرود بیایید، تنها با ده درصد وزن خود ایستاده اید. این خاصیت، میزان جراحات و آسیبهای حین ورزش را به شدت کم میکند.

ـ هنگام غوطه وری در آب، جریان خون سریعتر میشود و سلامت قلب و عروق شما را بهبود میبخشد.

ـ در صورتی که دچار آسیب دیدگی و تورم در بخشی از بدن باشید، فشار آب بر روی بدن از شدت تورم کاسته و درد را تخفیف میدهد.

ـ از آنجایی که آب محیطی متراکم تر از هوا است، شما با حرکت در آب مقاومتی از ۴ تا ۴۴ درصد بیشتر از مقاومت هوا را تجربه میکنید. ورزش در آب و غلبه بر این مقاومت، مانند آن است که وزنه هایی به دست و پای خود بسته باشید یا با دستگاههای وزنه دار به ورزش بپردازید، با این حسن که انجام این حرکات در آب کم خطرتر است.

ـ از آنجایی که نیروی جاذبه در آب کم میشود، شما در آب میتوانید آن دسته از حرکات کششی که انجام آن در خشکی برایتان ممکن نیست را انجام دهید.

ـ فشار عمق آب بر روی بدن، مفاصل، ماهیچه ها و اندامهای داخلی، در حین ورزش مانند یک ماساژ خوب، به تمام بدن آرامش بخشیده و مانع کوفتگی بدن میشود.

● ورزش در آب برای چه کسانی مناسب است؟

هر کس میتواند به ورزش در آب بپردازد اما برای کسی که دارای یک یا چند نمونه از مشخصات زیر باشد، از هر ورزشی مناسبتر است :

▪ ابتلا به آرتروز یا هر مشکل مفصلی دیگر

▪ اضافه وزن یا چاقی مفرط

▪ بیشتر اوقات روز را در بی تحرکی سپری کند و به دنبال روشی ساده برای آغاز ورزش باشد

▪ در حال طی کردن دوران نقاهت بعد از آسیب دیدگی یا یک جراحی بوده و قصد دارد با اجازه پزشک به این ورزش بپردازد

▪ ابتلا به مشکلاتی در ناحیه پشت

▪ ضعیف بودن ماهیچه های پا

▪ بارداری

▪ سالخوردگی

● چگونه از منافع ورزش در آب بهره مند شویم؟

برای اینکه از هر برنامه ورزشی بیشترین استفاده را ببرید باید برنامه خود را با سه عامل مهم زیر تنظیم کنید :

▪ تعداد : در هفته حداقل سه تا پنج مرتبه به ورزش بپردازید. عده ای از پنج تا هفت مرتبه در هفته به ورزش میپردازند، اما توصیه ما همان یک روز در میان است.

▪ شدت و تعداد حرکات : شما باید در هر جلسه، به یک حداقل شدت و تعداد مشخصی در حرکات خود دست یابید و در جلسات بعد، آنرا تکرار نمایید. به تدریج این نقطه اوج را افزایش داده و با افزودن به تعداد حرکات و شدت انجام آنها، از ورزش خود سود بیشتری ببرید.

▪ زمان : برای ورزش زمانی از ۲۰ تا ۶۰ دقیقه در نظر بگیرید. برای بهره مند شدن از مزایای قلبی- عروقی ورزش، در زمانی از ۲۰ تا ۴۵ دقیقه، به ورزشی با شدت متوسط بپردازید.

▪ حرکات خود را متنوع کنید : نوع حرکاتی که به انجام آن میپردازید تعیین کننده تاثیر ورزش بر بدن شما است. از آنجایی که در حرکات متفاوت عضلات مختلفی به کار گرفته میشوند، شما باید به چند نوع حرکت مختلف بپردازید تا عضلات بیشتری را تقویت نمایید.

● توصیه های مفید برای ورزش در آب

▪ تنفس : فراموش نکنید که یکنواخت تنفس کنید و نفس عمیق بکشید. به یاد داشته باشید که در طی ورزش باید قادر به صحبت کردن باشید، ورزش نباید به حدی شدید باشد که موجب نفس نفس زدن یا عدم توانایی در صحبت کردن شود.

▪ نوشیدن آب : هرچند بدن شما در آب قرار دارد، اما بدن همچنان به تعریق ادامه میدهدد و مقدار قابل توجهی از مایعات خود را از دست میدهد. به یاد داشته باشید که چند ساعت قبل و بعد از ورزش چند لیوان آب بنوشید.

▪ پرهیز از کافئین : کافئین یک ماده ادرار آور است، به این دلیل بهتر است دو ساعت قبل و بعد از ورزش از مصرف مواد دارای کافئین خودداری کنید.

▪ از مو و پوست خود محافظت کنید: برای حفظ مو و پوست خود از مواد شیمیایی موجود در آب استخر، حتما قبل و بعد از ورود به آب مو و بدن خود را با آب تازه خیس کنید. این کار جذب مواد شیمیایی را کمتر خواهد کرد.

● نکات ایمنی

▪ با پزشک خود مشورت کنید : اگر بیش از ۴۰ سال دارید و دارای مشکل مزمنی چون آسم، دیابت یا نارسایی قلبی هستید، در زمینه ورزش در آب با پزشک خود مشورت کنید.

▪ ورزش را در ابتدا با یک کلاس معتبر آغاز کنید تا ورزش در آـب را به خوبی بیاموزید. شما میتوانید پس از آموختن حرکات صحیح و گرفتن پاسخ پرسشهای خود، در استخر منزل یا نزدیکترین استخر به محل زندگی یا کار خود به ورزش بپردازید.

▪ از شایستگی مربی خود مطمئن شوید.

▪ قبل از اولین جلسه کلاس، مربی خود را از شرایط و هرنوع مشکل عمده جسمی مانند آرتروز، آگاه کنید تا حرکاتی متناسب با شرایط شما پیشنهاد کند.

● چند نمونه از حرکات ورزشی در آب

▪ تذکر : بهترین حالت برای آغاز ورزش در آب، آموزش حرکات با یک مربی مجرب است. اگر دچار مشکلات مفصلی یا دردهای عضلانی هستید، قبل از انجام هر حرکتی با مربی مشورت نمایید.

▪ راه رفتن درجا : با فاصله مناسب و رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم دست خود را حائل بدن نمایید. پاها را رو به جلو- مانند حرکت مارش- به نوبت بالا و پایین ببرید. این حرکت را برای هر پا از ۵ تا ۸ مرتبه تکرار کنید.

▪ بالابردن پا از پهلو : رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. پا را از مفصل لگن به سمت بیرون بالا و پایین ببرید. این حرکت را برای هر پا از ۵ تا ۸ مرتبه تکرار کنید.

▪ بالا بردن پا از پشت : رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. پا را از مفصل لگن به سمت عقب بالا و پایین ببرید.مراقب باشید پشت خود را قوس ندهید. این حرکت را برای هر پا از ۵ تا ۸ مرتبه تکرار کنید.

▪ کشش ساق پا : رو به دیوار استخر بایستید و برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. یک پا را به سمت عقب برده و کف هر دو پا را بر روی زمین قرار دهید. پاشنه پای عقب را روی زمین نگه دارید و زانوی پای جلویی را خم کنید و با حرکت مچ پا به سمت جلو متمایل شویدو هنگامی که کشش را در ساق پا احساس کردید، ۲۰ تا ۳۰ ثانیه به همین حالت بمانید. این حرکت را یک یا دو مرتبه با هر پا انجام دهید.

انجام تمرینات ورزشی در آب درد ناشی از اوستئوآرتریت را کاهش می‌دهد

طبق آمار موسسه آرتریت، اوستئوآرتریت یکی از قدیمی‌ترین و شایع‌ترین شکل آرتریت بوده و حدوداً 21 میلیون آمریکایی را مبتلا ساخته است. این بیماری مزمن باعث شکست و از بین رفتن غضروف مفاصل می‌شود. در نتیجه این بیماری استخوان‌ها بر روی هم سائیده ‌شده و در نهایت منجر به سفتی، درد و کاهش حرکات مفاصل می‌شوند.

طبق نظر سازمان Cochrane اوستئوآرتریت نسبت به سایر بیماری‌های ماهیچه‌ای/اسکلتی بیشترین مشکل و اختلال را در فعالیت‌هایی هم‌چون پیاده روی و کوهنوردی به وجود می‌آورد. درمان اوستئوآرتریت به طور معمول شامل ترکیبی از داروها، کنترل وزن، فیزیوتراپی و انجام حرکات ورزشی است. در ورزش‌های آبی که به عنوان «درمان در استخر» یا «آب‌درمانی» نیز شناخته می‌شوند بیماران مهارت‌هایی از قبیل فعالیت‌های ایروبیک یا حرکات کششی را در درون آب اجرا می‌کنند. این تمرینات شامل ورزش‌های قدرتی و محدوده وسیعی از ورزش‌های حرکتی هستند که در آب 90 تا 97 درجه فارنهایت انجام می‌شود.

سازمان Cochrane به بازبینی شش پژوهشی پرداخت که در آن 800 بیمار مبتلا به اوستئوآرتریت حضور داشتند. 4 پژوهش در بردارنده بیمارانی بود که هم‌زمان به آرتریت ران یا زانو دچار بودند، یک پژوهش نیز شامل افرادی بود که تنها به آرتریت ران و افراد پژوهش دیگر تنها به آرتریت زانو دچار بودند.در این پژوهش‌ها، تعدادی از بیماران ورزش‌های آبی را در طول زمان‌های مختلف و تعداد جلسات متفاوت انجام می‌دادند در حالی‌که سایر بیماران یا هیچ حرکت ورزشی‌ای را انجام نداده یا حرکات ورزشی را در خشکی انجام می‌دادند.

بیشتر پژوهش‌ها وضعیت بیماران را پس از سه ماه ارزیابی کردند. بر اساس انجام این تحقیقات، محققان بیان می‌کنند که: «در افراد مبتلا به اوستئوآرتریت ران یا زانو اگر درجه درد را بین عدد 0 تا 20 در نظر بگیریم پس از انجام حرکات ورزشی در آب میزان درد ممکن است به عدد 1 کاهش یابد. درجه عملکرد این افراد که بین مقیاس 0 تا 68 در نظر گرفته شده است با انجام حرکات ورزشی به عدد 3 افزایش می‌یابد.»

طبق نظر محققان بر اساس شواهد موجود درد زانو یا ران افراد مبتلا به اوستئوآرتریت شاید بر اثر ورزش‌های آبی کاهش یابد و عملکرد آن‌ها نیز بر اثر انجام این ورزش‌ها اندکی بهبود بخشیده شود.بر اساس این یافته‌ها، چیزی که باید به آن توجه شود این است که استفاده از ورزش‌های آبی باید به عنوان یکی از بخش‌های طولانی مدت برنامه‌های ورزشی برای بیماران مبتلا به اوستئوآرتریت در نظر گرفته شود. محققان در این پژوهش‌ها نتوانستند مستنداتی بیابند که آیا ورزش‌های آبی بر روی توانایی حرکت بیماران یا سفتی اندام‌هایشان پس از جلسات درمانی تاثیر خواهد گذاشت یا خیر.

واندا ایوانز متخصص فیزیوتراپی در مرکز درمانی Kaiser Permanente می‌گوید که او در کلینیکش برای درمان 80 تا90 درصد بیماران مبتلا به اوستئوآرتریت زانو و ران، از ورزش‌های آبی بهره می‌گیرد و خاطر نشان می‌سازد که 100 درصد آن‌ها پیشرفت‌های خوبی را تجربه کرده‌اند.ایوانز می‌گوید: «به طور معمول ورزش‌های آبی مهم‌ترین روش برای درمان بیمارانی هستند که اضافه وزن داشته و چاق هستند. این در حالی است که 80 درصد بیماران مراجعه کننده به کلینیک با ناراحتی اوستئوآرتریت زانو و ران، در زمره افراد چاق قرار دارند. بنابراین انجام حرکات ورزشی در آب می‌تواند به عنوان مکملی برای ورزش‌های خاکی در این افراد باشد.»

محققان به این نتیجه رسیده‌اند که تحقیقات بیشتر می‌تواند به تشخیص تاثیرات طولانی مدت این ورزش‌ها کمک کند. این تحقیقات هم‌چنین می‌توانند بهترین نوع ورزش، میزان انجام آن و مدت زمان آن که بیشترین سود را به بیماران می‌رساند را ارزیابی کند.ایوانز خاطر نشان می‌سازد نتایج سودمند ورزش‌های آبی برای بیماران مختلف متفاوت بوده و اثرات آن‌ها ممکن است کوتاه مدت یا بلند مدت باشد.

ایوانز می‌گوید: «چون اوستئوآرتریت یک روند تخریب‌کننده است هیچ درمان محافظت کننده‌ای وجود ندارد که به شما نتایج راضی‌کننده و طولانی مدتی را عرضه کند، اگرچه انجام حرکات ورزشی در آب در بعضی از موارد بدون شک می‌تواند نیاز به انجام اعمال جراحی را به مدت بیشتری به تعویق انداخته و ذهن بیمار را سال‌ها از نظر انجام اعمال جراحی آسوده سازد.»

حاملگی وفواید ورزش هوازی درآب 

 حاملگی یکی از مراحل زندگی هر زن است. شما در هر مرحله از حاملگی که هستید و یا قصد حامله شدن دارید بهترین کار برای شروع، یک برنامه تمرینی مرتب و همیشگی ورزش هوازی درون آب و داشتن یک برنامه کامل آمادگی جسمانی است. دلایل زیادی وجود دارد که تمرین در آب بخصوص برای زنان باردار مناسب‌ترین تمرین می‌باشد و حاملگی زمانی است که اغلب زنان برای اولین بار ورزش هوازی در آب را کشف خواهند کرد.

فواید ورزش هوازی در آب

1- کسب روحیه شاد و حالت رضایت بخش از خود

2- کسب انرژی فوق‌العاده بالا

3- جلوگیری از هرگونه کوفتگی و خستگی عضلانی

4- حفظ سلامتی و جلوگیری از هرگونه آسیب بدنی در مقایسه با سایر ورزش‌ها

5- رسیدن به سطح بالایی از آمادگی جسمانی (افزایش قدرت عضلانی، افزایش انعطاف‌پذیری عضلات و کسب استقامت عضلانی)

6- درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله رماتیسم، التهاب مفاصل، انحنای غیرطبیعی ستون مهره‌ها، دردهای مزمن کمر، فشارخون بالا، ناراحتی قلبی، حالت‌های کشیدگی عضلات، پارگی لیگامنت‌ها و ترمیم استخوان‌های شکسته، چاقی مفرط و...

7- صرفه‌جویی اقتصادی با پرداخت کمترین هزینه

8- افزایش استقامت قلبی – تنفسی

ورزش کردن در آب یکی از معدود رشته‌های ورزشی است که در هر سن و در هر شرایط فیزیکی قادر به انجام آن هستید از بچه چند ماهه تا پیرمرد 100 ساله، از زنان حامله تا معلولین جسمی و روحی می‌توانند به راحتی به ورزش در آب بپردازند و از مزایای بیشمار آن حداکثر بهره را ببرند.

تمام دلایلی که برای انجام تمرینات ورزشی در بالا ذکر شد، برای زنانی که قصد حامله شدن دارند بسیار خوب و مفید است چنانچه شما آمادگی قلبی عروقی پیدا کنید، اگر قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات شما افزایش یابد و یا به وزن ایده‌آل خود برسید واضح است که بچه شما نیز یک زندگی سالم را شروع خواهد کرد.

اگر دوران حاملگی خود را در وضعیت خوب آمادگی جسمانی شروع کنید می‌فهمید که پس از به دنیا آمدن بچه بازگشت به حالت اولیه قبل از زایمان، بسیار سریع‌تر و آسان‌تر صورت می‌گیرد. یکی از مهم ترین و آشکارترین برنامه‌ریزی‌ها برای حامله شدن به حداقل رساندن امکان نازایی است. شاید چیزهایی در مورد تاثیر ورزش دو روی قاعدگی ماهانه خانم‌ها شنیده باشید. اگر در اثر تمرینات ورزشی قاعدگی‌ها غیرعادی و احتمال حاملگی کم می‌شد، تعداد زیادی از زنان انگیزه خود را برای کسب آمادگی جسمانی و ورزش در لحظات مهم زندگیشان مانند حاملگی کاملا از دست می‌دادند.

تحقیقات زیادی این اطمینان را به ما می‌دهد و می‌گوید مجبور نیستید تمرینات خود را به خاطر حامله شدن قطع کنید. امکان حوادث نازایی مربوط به ورزش‌های دو و یا حرکات ریتمیک خیلی تند و با قدرت است و همچنین به ما اطمینان می‌دهد که با وجود دمای خنک آب استخر امکان یک قاعدگی نامنظم و گرمازدگی وجود ندارد.

در ضمن ورزش در آب یک برنامه کامل آمادگی جسمانی است که شما را برای بارداری آماده‌تر می‌کند؛ به خصوص اگر به تمرینات وسط تنه اهمیت بیشتری دهید و وقت بیشتری صرف کنید. اگر شما دچار بیماری‌های ستون فقرات هستید پزشک شما خواهد گفت که چه حرکاتی را انجام ندهید؛ در غیر این صورت تقویت عضلات پایین کمر مقاومت لازم را در برابر ناراحتی‌های زمان حاملگی به شما می‌دهد (تمرینات 1 و 2) عضلات شکمی شاخص‌ترین و مهم‌ترین ناحیه‌ای است که باید قبل از حاملگی تقویت شود؛ البته تقویت این بخش از بدن برای بیشتر مردم و در هر سنی از زندگی لازم است. وضعیت قامت بدن، تمام روز روی یک صندلی نشستن، اضافه وزن، کم تحرکی، تمامی اینها با هم به مرض مشهور (شکم گنده) ختم می‌شود.

عضلات شکمی قوی قبل از حاملگی، با وزن رو به رشد جنین در دوران حاملگی از کمر شما بسیار بهتر محافظت می‌کند و برگشت آن عضلات به وضع اولیه و قبل از زایمان نیز سریع‌تر انجام می‌گیرد.

اندازه رحم نیز بدون آنکه ورزش انجام دهید به حالت قبل از حاملگی برمی‌گردد، اما عضلات مدافع نگهدارنده رحم به کمک بیشتری احتیاج دارند. اگر شما عادت به تمرینات ورزشی داشته‌اید و عضلات شکمتان قبل از حاملگی محکم و کشیده بوده است، آن عضلات به راحتی به شکل اولیه خود برمی‌گردند. تمرینات 3 و 4 باعث سفتی و تقویت عضلات شکم شما می‌شود.

تمرین 1

قسمت‌های بدن      سطح آمادگی       تعداد تکرار سرعت

شانه – دست‌ها      خوب          10 بار       آهسته

شکم – پشت         متوسط            8 بار        آهسته

             مبتدی            6 بار        آهسته

حالت شروع

در قسمتی از آب که تا شانه شما می‌رسد پشت به دیوار بایستید، دیوار را از پشت با هر دو دست بگیرید (فاصله دست‌ها به اندازه عرضه شانه). دست‌ها باید کشیده باشند و کف و پاشنه پا روی کف زمین قرار گیرد.

نحوه اجرا

1- پشت‌تان را به صورت قوص درآورده، عضله شکمی را تا حد امکان به جلو بکشید.

2- این حالت را به مدت 8 ثانیه نگاه دارید (حرکت ایست)

3- در حالی که مفصل آرنج را خم می‌کنید، بدن‌تان را به عقب بکشید. وقتی که کاملا به دیوار چسبیدید بایستید و دوباره حرکت را برای 8 ثانیه نگاه دارید.

4- به مدت 8 ثانیه حرکت ایست را حذف کنید حرکت ذکر شده را بنا به سطح آمادگی جسمانی‌تان تکرار کنید.

اخطار

برای قوس دادن به بدن آهسته حرکت کنید. اگر به دردهای ستون‌مهره‌ها و کمر دچار هستید، این حرکت را حذف کنید.

توجه: موفقیت این تمرین بستگی به میزان عرض گرفتن دست‌تان به دیوار دارد. آن را آزمایش کنید و ببینید مقدار مناسب عرض دست چقدر است.

تمرین 2

قسمت‌های بدن      سطح آمادگی جسمانی تعداد تکرار سرعت

کل بدن           خوب          10 بار       آهسته

ا             متوسط             8 بار        آهسته

             مبتدی            6 بار        آهسته                                        

حالت شروع تمرین

با هر دو دست دیواره استخر را بگیرید کف پاهای خود را حدود 20 سانتی‌متر پایین‌تر از دست قرار دهید. در این حالت زانو را کمی خم کنید.

نحوه اجرا

1- سعی کنید زانوی خود را صاف کنید و این حالت را تقریبا 8 ثانیه یا بیشتر (0 تا 15 ثانیه و نه بیشتر) به حالت کشش ایست حفظ کنید و زیاد به پای خود فشار نیاورید.

2- زانو را خم کرده خود را جلو بکشید و بدن را به حالت خمیده در بیاورید. زانوهای‌تان باید مابین دو دست قرار گیرد و پاشته پای‌تان نیز از دیوار جدا باشد.

3- این حالت را نگاهداشته همزمان خود را به بالا بکشید تا جایی که امکان دارد بالاتر روید. این کار قدرت زیادی در عضلات شانه و بازو نیاز دارد. این حرکت را 8 ثانیه یا بیشتر نگاه دارید.

تمرین 3

قسمت‌های بدن      سطح آمادگی       تعداد تکرار سرعت

شانه‌ها – بازوها       خوب          12 بار       تند

پشت – شکم – باسن متوسط            10 بار       متوسط

             مبتدی            8 بار        متوسط

حالت شروع تمرین

در قسمتی که آب تا سینه شما می‌رسد بایستید. پشت‌تان به دیوار باشد و دست‌هایتان را به لبه دیوار استخر بگیرید.

نحوه اجرا

پشت‌تان را به دیوار بچسبانید و هر دو پا را همزمان سریع بالا بیاورید.

2- پاها را صاف و محکم نگه دارید و سعی کنید آنها را تا سطح آب بالا بیاورید.

3- زانوها را خم کرده به سینه نزدیک کنید.

4- پاها را با سرعت به حالت اول برگردانید.

5- حرکت را تکرار کنید.

یادآوری: پشت خود با نسبت به دیوار کاملا صاف نگه دارید.

تمرین 4

قسمت‌های بدن      سطح آمادگی جسمانی تعداد تکرار سرعت

شانه – بازوها     خوب          16 بار       متوسط

تنه – باسن        متوسط            12 بار       متوسط

             مبتدی            10 بار       آهسته

حالت شروع تمرین

پشت‌تان به دیوار باشد و بدن را به حالت دلخواه محکم کنید. پاها باید صاف و نزدیک به هم باشد.

نحوه اجرا

1- پاها را نزدیک یکدیگر نگه داشته، زانوها را بالا آورده و نزدیک سینه خود ببرید.

2- پاها را به طرف چپ بچرخانید.

3- پاها را 180 درجه به راست بچرخانید.

4- شماره 2 و 3 را یک بار دیگر تکرار کنید.

5- پاها را کشیده و صاف کنید و به حالت شروع تمرین برگردید و تا 6 بشمارید.

توجه:

در حالی که قسمت وسط تنه را تاب می‌دهید، باید دست‌ها و بازوهایتان را محکم و بدون حرکت به دیوار بگیرید.

توصیه‌ها و پرسش و پاسخ

دستورالعمل‌های ورزشی برای افراد دیابتی

دفعات تمرین ورزش

حداقل 3 بار در هفته ورزش کنید. ترجیحا برای به حداکثر رسانیدن مصرف کالری و کنترل الگوهای قندخون و انسولین روزانه ورزش کنید.

نوع ورزش، راه رفتن، روشی ارزنده است، زیرا به هیچ وسیله خاصی نیاز ندارد؛ همچنین دوچرخه‌سواری فعال و ثابت و شنا کردن به عنوان ورزش‌های هوازی قابل قبول است. برنامه تمرین باوزنه و یا مقاومتی در برنامه ورزشی گنجانیده شود.

زمان تمرین

ابتدا با مدت زمان کم شروع کنید شاید 10 دقیقه برای شروع مناسب باشد) و به تدریج در هفته 2 تا 4 دقیقه به آن بیفزایید تا به 20 تا 60 دقیقه ورزش بدون توقف برسید. مطمئن شوی که تمرین با وزنه را در فعالیت تمرینی ضمیمه کنید.

شدت تمرین

میزان درک شدیت تمرین از بسیار سبک تا سخت بین 10 تا 16 دقیقه می‌شود. در تمرین با وزنه، وزنه سبک برای 10 تا 15 تکرار و 1 تا 12 دوره برای هر گروه عضله تجویز شود نباید درک شدت تمرین در حالت تمرین با وزنه از 16 بیشتر شود.

توصیه‌ها

1- از ورزش کردن در ساعات گرم روز بپرهیزید.

2- هرگونه اضافه وزن، تنگی نفس یا درد ناحیه سینه را فورا گزارش دهید.

3- در صورت سرگیجه و تپش قلب بلافاصله ورزش را متوقف کنید.

4- 5 تا 10 دقیقه اولیه را برای گرم کردن و 5 تا 10 دقیقه آخر را برای برگشتن به حالت اول انجام دهید.

5- میزان قند خون را قبل حین، پس از تمرین اندازه بگیرید.

6- قندخون شما قبل از ورزش باید 100 تا mg/dl294 باشد. اگر مقدار آن بیش از 30 یا کمتر بود ورزش نکنید.

7- حتما کفش مناسب جهت جلوگیری از هرگونه آسیب به پا کنید

بتن ریزی در آب

بتن ریزی در آب

حتی المقدور باید از بتن ریزی در زیر آب اجتناب شود. به این منظور باید از طریق انحراف مسیر آب زهکشی چاههای زهکشی و تلمبه ویا هر روش دیگر از نفوذ آب به محوطه کار ویا حداقل به داخل قالب جلوگیری به عمل آورد در صورتی که لایه ی تدریج آب را به عقب براند و جانشین آن شود در این حالت بتن در محدوده کمی با آب در تماس بوده وحداقل تقلیل کیفیت درآن به وجود می آید. این روش در صورت قابل ملاحظه بودن ضخامت لایه آب قابل کاربرد نیست و در این حالت باید بتن ریزی هرگز نباید در آب جاری که به احتمال زیاد سیمان بتن را خواهد شست ونیز آبی که کمتر از 1 درجه سانتیگراد حرارت دارد انجام پذیرد. بتن مناسب دارای کارایی زیاد اسلامپ در حدود 18 سانتیمتر وعیار سیمان نسبتا زیاد 400 کیلوگرم بر متر مکعب بتن است روشهای بتن ریزی در زیر آب بشرح زیر می باشند

1) بتن ریزی با جامهای زیر آبی

در این روش جام حاوی بتن به کف قالب برده شده و دریچه آن با آهستگی و به نحوی باز می شود که بتن به آرامی تخلیه شده و تلاطمی در آب ایجاد نکند وبتن با آب مخلوط نشود جام بعدی در بتن از قبل ریخته شده فرو رفته ودریچه ْآن باز می شود وبتن جدید داخل بتن مرحله اول تخلیه می شود و به این ترتیب بتن سایر جامها با آب در تماس قرار نمی گیرند. اگر باز شدن دریچه جام با لوله های هوای فشرده انجام می شود باید جام دارای وسایلی باشد که هوای خروجی درآب ایجاد تلاطم نکرده ودر بالای سطح آب بیرون بیاید. سطح فوقانی جامهای زیر آبی ، به نحوی ساخته می شوند که دارای سقفی مجهز به قیف باشند و به این ترتیب آب کمترین تماس را با سطح فوقانی بتن درون جام پیدا نماید .بتن مناسب بین 300 تا 400 کیلو گرم بر متر مکعب سیمان و 15 سانتیمتر اسلامپ دارد . حئاکثر اندازه دانه های آن بین 40 تا 50 میلیمتر ونسبت وزن ماسه به وزن کل سنگدانه ها در حدود 40 در صد یا بیشتر است .

استفاده از جام مخصوص بتن ریزی در زیز آب برای شروع بتن ریزی باقیف ولوله نیز مناسب است وقتی 60 تا ترجیحا 90 سانتی متر از ضخامت عضو مورد نظر بتن ریزی شد، سر لوله قیف ولوله در بتن قرار گرفته وبقیه بتن ریزی با آن ، با سرعت بیشتری انجام می پذیرد .

2) قیف ولوله

جا دادن بتن قیف و لوله به این ترتیب انجام می شود که سر لوله در پایین لوله قرار گرفته وبتن از درون یک قیف به داخل لواه رفته واز آنجا در قالب ریخته می شود. ترمی یا قیف ولوله متشکل است از یک لوله به قطر داخلی 25 تا 30سانتی متر ( 10 تا 12 اینچ) ویک قیف در انتهای فوقانی لوله . این وسیله باید به نحوی روی برجها سوار شود که بتوان آن را با بالا آمدن سطح بتن در قالب ، بالا آورد.

لوله های ترمیها نباید از یکدیگر بیش از 5/ 3 تا 5 متر واز دیوارها ی قالب بیش از 5/2متر فاصله داشته باشند. بتن توسط جامهای حمل بتن ، پمپ و یا تسمه نقاله به داخل قیف حمل می شود . حمل بتن باید بدون انقطاع صورت پذیرد زیرا در غیر این صورت ممکن است درز سرد بوجود آید و نیز حرکت مناسب بتن تازه به داخل بتن تازه به داخل بتن از قبل ریخته شده ، مختل گردد. شروع بتن ریزی با ترمی بسیار مهم است .نخستین لایه های بتن باید بسیار کنترل شده وچسبنده و پر سیمان بوده و به آهستگی هر چه تمامتر وارد قالب شوند . دو روش اصلی شروع بتن ریزی عبارتند از روش لوله تر وروش لوله خشک.

روش لوله تر برای عمق آب کمتر از 30 متر و حجم زیاد بتن ریزی قابل کاربرد است. در این روش در حالی که انتهای لوله درزیر آب به کف قالب چسبیده است ،یک توپی از جنس پارچه کرباسی یا استوانه ازجنس پی وی سی و یا یک توپ کاملا جفت شده به لوله در داخل لوله در تراز آب قرار داده می شود. این توپ از قیف فاصله دارد و بنابراین بتن بالایی برای فرو بردن آن به سمت پایین کافی است. از روی حجم بتن داخل لوله می توان دریافت که در چه موقع توپی به انتهای لوله رسیده. پس از این زمان می توان با آهستگی لوله را به سمت بالا کشید تا توپی بتواند خارج شود. بمجرد خروج توپی مجددا لوله به سمت پایین فرستاده شده وبتن از داخل قیف به داخل لوله فرستاده می شود وبدون متلاطم کردن آب وارد قالب می شود. پس از اولین لایه بتن ریزی می توان سرعت ورود بتن به داخل لوله را افزایش داد .

روش لوله خشک برای عمقهای بیشتر و قسمتهای محدود مناسب می باشد . در این روش یک در به صورت آب بند به انتهای لوله متصل میشود . لوله باید نسبتاً سنگین باشد تا در اثر نیروی شناوری به سوی بالا نیاید ، پایین فرستاده شده وبه قالب می چسبد. سپس یک مخلوط بسیار پر سیمان ، خمیری وچسبنده بتن برای شروع بتن ریزی وارد لوله می شود و به مجرد رسیدن بتن به انتهای لوله ، لوله کمی به بالا کشیده می شود تا فشار بتن بندهای نگه دارنده در انتهایی را گسسته بتن وارد قالب شود در این روش مقدار بالا کشیده شدن اولیه لوله بقدر روش لوله تر نبوده و بتن کمتر با آب مخلوط می شود. در صورتی که بتن به صورت دائم و بدون انقطاع وارد لوله نشود ولوله توسط بتن داخل قالب مسدود شود، معمولا با چند سانتیمتر بالا آوردن سریع لوله می توان مانع را رفع نموده وبتن ریزی را ادامه داد. سریع پایین بردن (انداختن) لوله می تواند به انسداد بیشتر، منجر گردد. سرلوله بهتر است بین 90 تا 150 سانتیمتر داخل بتن قرار گیرد. لوله نباید هر بار بیش از 15 تا 20 سانتیمتر به سمت بالا کشیده شود. نمونه گیری از بتن در زمانهای مختلف و نیز کنترل ارتفاع بتن در قالب با علامت گذاری لوله ضروری است .جا دادن بتن برای حجم زیاد بتن باید از مرکز قالب به سمت خارج انجام گیرد. پمپهایی که در لبه خارجی قالب قرار داده شده اند می توانند گلی را که کف قالب بوده و توسط بتن به سمت دیوار قالب رانده می شود به خارج از قالب تلمبه کنند. بتن ترمی باید کارایی زیادی داشته باشد. اسلامپ 17 سانتیمتری و عیار سیمان 400 کیلوگرم برمتر مکعب بتن، سنگدانه هایی با حداکثر اندازه 40 تا 50 میلیمتر ونسبت وزنی ماسه به کل سنگدانه حدود 45 درصد مناسب هستند. استفاده کردن از عواملی از قبیل مواد حباب ساز و پوزولانها ،سنگدانه های غلتیده بجای شکسته ،افزایش مقدار ماسه که باعث افزایش کا رایی می شوند ،مناسب است.

3) روش بتن ریزی با سنگدانه پیش اکنده :

در بسیاری از پروژه های دریایی بتن ریزی زیر آب یک فناوری مورد تقاضا و دشوار بوده که عمدتاَ در برنامه زمان بندی پروژه یک مسیر بحرانی تلقی می شود . لذا مستلزم داشتن برنامه ریزی دقیق می باشد . بخش بتن ریزی زیر آب در یک پروژه در واقع جایی است که طراحی ماهرانه و برنامه ریزی دقیق و حساب شده در آن می تواند موجب کاهش احتمال بروز خطر و نیز قیمت تمام شده گردد .به طور کل در سدهای بتنی ، بتن ریزی با مشکلاتی نظیر بالا رفتن دمای هسته مرکزی و گرمازایی همراه می باشد که این دو عامل می توانندسبب ایجاد ترک و نفوذپذیری زیاد شوند. غالباً برای رفع مشکلات مذکور میتوان روشهایی نظیر افزایش حداکثراندازه سنگدانه ها کاهش مصرف سیمان وآب مصرفی استفاده از پوزولانها استفاده ازافزودنیهای روانساز و کندگیرکننده بهره گیری از سیمانهای کند گیر و استفاده ازفنون پیش تبرید و پس تبرید را به خدمت گرفت. اما وجود مشکلاتی مانند کارآیی ،متراکم ساختن بتن ، جدایی سنگدانه ها و حمل و پخش و دیگر مسائل اجرایی سبب می گردند که روشهای مشروحه در عمل با هزینه هایی سنگین همراه بوده و عدم دقت در هر یک از روشها میتواند به کیفیت بتن نیز لطمه بزند. لذا روش نوینی در اجرای سد های بتنی که ضمن برطرف نمودن عیوب مشروحه سبب سر مایه گذاری کمتر درتجهیز کارگاه می شود معرفی می گردد که به روش بتن پیش آکنده معروف می باشد.

در این روش ابتدا سنگدانه درشت تک اندازه را در قالب ریخته و سپس از درون لوله هائی که درون سنگدانه قرار گرفته است ملات ریز دانه ای را به داخل سنگدانه های درشت پیش آکنده تزریق می نمائیم تا بتن مناسب حاصل گردد و جسم یکپارچه ای بوجود آید. ملات سیمانی که متشکل از ماسه ریز است به کمک روان کننده ها ، روانی زیادی پیدا می کند و به راحتی می تواند بین سنگدانه ها رسوخ کند. در این نوع بتن جداشدگی اتفاق نمی افتد و در نتیجه یک بتن متراکم ، آب بندی شده و با دوام تولید می شود. در ضمن هیچگونه ویبراتور داخلی به کار برده نمی شود ولی برای پرداخت سطح می توان از ویبراتورهای سطحی بهره برد.

بتن پیش آکنده از جمع شدگی ناچیزی برخوردار است و عیار سیمان مصرفی آن نیز کم می باشد . تأمین نسبت آب به سیمان کم ، نفوذ ناپذیری مطلوب و مقاومت زیاد با این روش کاملا"میسر است . همگنی بتن و عدم جداشدگی از ویژگیهای این نوع بتن ریزی است . حداکثر اندازه سنگدانه به حداقل بعد قطعه محدود می شود و حداکثر اندازه ماسه ملات باید به حدود حداقل اندازه اسمی سنگدانه درشت محدود گردد . ملات مصرفی بسیار پر عیار بوده و همچنین شل و آبکی می باشد و معمولا" از مواد پوزولانی مناسب و روان کننده ها در ملات استفاده میشود ضمن اینکه به کندگیر کننده ها نیز احتیاج مبرمی داریم .

4) بتن ریزی با پمپ :

برای بتن ریزی با پمپ ، باید طرح اختلاط بتن چنان انتخاب شود که نسبت آب به سیمان کمترین مقدار ممکن را داشته و مقدار آن از 0.6 تجاوز ننماید . مقدار سیمان باید نسبتا" زباد باشد ( در محدوده 350 تا 400 کیلو گرم در متر مکعب ) تا چسبندگی کافی بتن تأمین شود و خطر شسته شدن سیمان از بین برود . به منظور افزایش کارائی بتن می توان از سنگدانه های گردگوشه استفاده نمود . استفاده از دانه بندی پیوسته با حداکثر اندازه 38 میلیمتر و همچنین مقدار کافی ریزدانه ضروری است . چنانچه سنگدانه ها حاوی مقدار کافی ریزدانه نباشد ، می توان با افزودن مواد ریز چسبندگی کافی را در بتن ایجاد نمود .

بتنی که پمپ می شود باید تا حدی روان تر باشد تا از مسدود شدن لوله ها جلوگیری شود . به منظور آنکه آب به سیمان از حد مجاز بالاتر نرود باید برای تأمین روانی از مواد افزودنی مناسب نظیر روان کننده ها و فوق روان کننده ها یا مواد افزودنی آب نگهدار استفاده شود . جز در مواردی که افزودنیهای ویژه مصرف می شود ، باید از سقوط آزاد بتن به داخل آب جلوگیری کرد تا پدیده جداشدگی ذرات رخ ندهد .

در این روش لوله پمپ ، با یک توپی داخل قالب قرار داده میشود و فشار بتن پمپ شده توپی را خارج کرده ( همانند روش لوله ی تر ) و بتن داخل قالب ریخته میشود. با افزایش فشار بتن ریزی به دلیل افزایش عمقی که سر لوله در بتن قرار گرفته، لوله به آهستگی به بالا کشیده میشود. باید بتن، مقداری از بالای قالب سرریز کند تا لایه ی اولیه ی بتن که قدری با آب مخلوط شده است از قالب خارج شود. هنگام بتن ریزی باید اختلاف فشار هیدرولیکی داخل و خارج قالب از بین رفته و سطح آب در داخل و خارج قالب در یک تراز باشد ..

5) کار با کیسه : (bag work)

کار با کیسه احتمالا یکی از قدیمی ترین و ساده ترین تکنیکهای قرار دادن بتن زیر آب است. این متد یک بسط طبیعی استفاده از مصالح بنایی است، اما دارای انعطاف پذیری است که بلوک های سا ختمانی را قادر می سازد که به هم قالب بندی شوند ، که در نتیجه قید خوبی پیدا می کنند.این روش ساخت متمرکز بر کار کارگر است اما توافق پذیری زیادی با نوع کار دارد. پروژه های قدیمی مهندسی از کیسه ها برای ساخت المان های بزرگ موقتی و کارهای دایم استفاده شده است.اگر چه پیشرفتهای جدید در بتن ریزی زیر آب باعث شده این متد بی مصرف به نظر آید، اما نباید آن را تا این حد دست کم گرفت. یک برای جمعframe work استفاده رایج از کیسه ها در ساخت دیوار های حایل برای عمل به عنوان

کردن بتن پاشی. دیگر استفاده رایج آن در قراردهی سریع کیسه ها برای فرم دادن به حرکا ت غیر طبیعی و مکرر سیال. برای کار های ترمیمی کوچک کیسه ها به مهندسان راه حل ارزان ، ساده و مورد استفاده در خیلی از موارد ارایه می دهند. این تکنیک در مورد کارهای با دوام نباید با روش های مدرن مقایسه شود اما برای کارهای موقتی و یا کوتاه مدت این روش باید مد نظر قرارگیرد.

کیسه های مورد استفاده در این فرایند معمولا از پارچه مقاوم کنفی هستند و سایز آنها باید به صورتی باشد که برای انسان قابل حمل باشد. حداکثر اندازه دانه ها در حدود 12 میلی متر است . نصف کیسه باید با یک بتن خیلی پلاستیک پر شود. کیسه ها قابل انعطاف خواهند بود، بنابراین آنها را قادر می سازد که در هم قفل شوند. خمیر سیمان از بین بافت های کنف تراوش می کند ووصل کردن کیسه ها به هم کمک می کند. زیاد پر کردن کیسه انعطاف پذیری مورد نیاز کیسه ها را برای قراردهی کاهش می دهد.

کیسه ها با دست در جایشان گذاشته می شوند به همان نوع ارتباط دادنی که در کارهای آجری استفاده می شود. همان طور که کیسه قرار داده می شوند با کاری مانند میخ کوبی به وسیله طول کوتاهی از فولاد مسلح می شوند.

6 ) Placing non dispersible concrete (N.D.C)

این نوع بتن برای کمتر کردن جدایی به کار می رود، همچنین دارای خاصیت جاری شدن و خود تراز شدن را دارد. در نتیجه ، این ماده خیلی مرتجع ایت نسبت به تکنیکهای ضعیف قراردهی. چسپندگی بتن مرطوب به وسیله پلیمر از جدایی جلوگیری می کند حتی در شرایطی که بتن از بین آب ریخته می شود. خاصیت سیالیت آن باعث که بتن به صورت مناسبی قابل مسلح کردن باشد یا درشرایطی که بتن بتن باید متراکم شود به راحتی استفاده شود. بیشترین اثر این بتن در سهولت تولید بتن با کیفیت بالا در زیر آب است. خاصیت ذاتی چسبنده بتن اجازه می دهد از چند متر بالا تر ، بتن از میان آب ریخته شود.

با استفاده از روشهای مرسوم و بتن های معمولی ، سطح تماس بتن و آب در معرض فرسایش و مخلوط شدن قرار دارند، بنابراین ریختن بتن تازه در بالا بر روی بتن ریخته شده قبلی سبب به وجود آمدن لایه ضعیفی از مواد می شود. اما در مورد این نوع بتن خاصیت ویسکوزیته طبیعی مخلوط از این مشکل سطحی جلوگیری می کند، بنابراین قراردهی بر بتن قبلی را میسر می سازد.

پمپ کردن این نوع بتن احتمالا راحت ترین راه قراردهی است ، کیفیت مواد یک سرعت حمل نسبتا سریع را اجازه خواهد داد به طوریکه نگهداری از پوشش بتن دیگر ضروری نیست. خاصیت ویسکوزیته طبیعی بتن در تولید افت های فشاری بالاتر در هنگام پمپ کردن موثر است . در کل افت فشار در هنگام استفاده از این بتن می تواند تا 50 در صد بیشتر از افت فشار در بتن های معمولی باشد

برای اندازه گیری توانایی عود ترازی این نوع بتن ، بتن در یک لوله که 20 متر طول دارد و از آب پر شده ریخته شد. بتن در قالب ریخته شد و اجازه داده شد در همان ترازی که به صورت راحت قرار می گیرد بایستد. در اتمام این آزمایش ، مقاومت فشاری بتن به وسیله نمونه برداری اندازه کیری شد .بین آزمایش نشان می دهد که ابن نوع بتن کیفیت خود ترتزی بالایی دارد و مقدار از دست دادن مقاومت آن بر اثر جریان بتن خیلی کم است.

کنترل و نظارت:

کنترل کیفیت بتن دارای اهمیت بسیار زیادی است در فرایند بتن ریزی زیر آب. سد شدن در یک لوله و قیف سبب نتایج خیلی بدی خواهد شد. بنابراین تمام بتن هایی که وارد محل اجرا می شوند باید قبل از استفاده تست شوند. سرعت حمل و نقل نیز یک عامل بسیار مهم است. در فرایند قراردهی و حالت آماده نگهداشتن سطح ضروری است. در موارد استفاده از قیف و لوله در حجم بزرگ ، یک برنامه دقیق باید برای مطمئن شدن از حمل و نقل صحیح و پیوسته بتن آماده شود.

دیده بانی فرایند قراردهی بتن در زیر آب اغلب غیر ممکن است. غواص ها می توانند برای دیده بانی فرایند پیشرفت بتن ریزی استفاده شوند ولی در اکثر موارد امکان دید زیر آب به حالتی است که غواصی به عنوان یک کنترل گر بی نتیجه خواهد بود. عموما ، بر اساس بررسی انتهایی انجام می گیرد. بعد از ریختن بتن بازرسی های غواص باید انجام گیرد تا میزان حباب هایی که پس از بتن ریزی در سطح بتن ایجاد می گردند اندازه گیری شود و از بین بروند.

قانون ثبت احوال

قانون ثبت احوال

________________

فصل اول – کلیات                                                              

ماده 1- وظایف سازمان ثبت احوال کشور به قرار زیر است

الف – ثبت ولادت و صدور شناسنامه.

ب – ثبت واقعه  فوت و صدور گواهی وفات.

ج – تعویض شناسنامه های موجود در دست مردم.

د – ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات.

هـ – صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجی.

و – تنظیم دفاتر ثبت کل جمع آوری و تهیه کل وقایع و نام خانوادگی                      .

ز – جمع آوری و تهیه آمار انسانی سراسر کشور و انتشار آن.

ح – وظایف مقرر دیگری که طبق قانون به عهده سازمان گذاشته شده است

( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 2 – برای مطالعه و پیشنهاد روش های فنی و اظهار نظر درباره اصلاح یا تغییر فرمها و نمونه های سجلی و آماری و نحوه جمع آوری و انتشار آنها و تهیه دستورالعمل ها و روشهای فنی سجلی و طرز جمع آوری اوراق باطله و تنظیم و نگهداری و حفاظت اسناد و مدارک سجلی در مرکز سازمان ثبت احوال کشور شورائی به نام شورای عالی ثبت احوال تشکیل می شود. اعضای شورای عالی ثبت احوال عبارت خواهند بود از رئیس سازمان ثبت احوال کشور یا قائم مقام او و یک نفر از استادان دانشکده حقوق به انتخاب رئیس دانشگاه تهران و یک نفر از قضات دادگستری با انتخاب وزیر دادگستری و یک نفر از کارمندان مطلع ثبت احوال به انتخاب رئیس سازمان ثبت احوال و نماینده مرکز آمار ایران ، ریاست شورا با معاون وزارت کشور ورئیس سازمان ثبت احوال کشور یا قائم مقام او می باشد و رای اکثریت لازم الاجرا خواهد بود.

تبصره – نحوه جمع آوری و انتشار آمار انسانی و تهیه نمونه های مربوط به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور پس از جلب نظر مرکز آمار ایران و تصویب شورای عالی ثبت احوال تعیین خواهد شد.

ماده 3 – در مقر هر اداره ثبت احوال هیئتی به نام هیئت حل اختلاف مرکب از رئیس اداره ثبت احوال و مسوول بایگانی یا معاونین و یا نمایندگان آنان و یکی از کارمندان مطلع اداره مزبور به انتخاب رئیس اداره ثبت احوال استان تشکیل می شود ،‌ وظایف هیئت حل اختلاف به قرار زیر است :

1-  تصحیح هر نوع اشتباه در تحریر مندرجات دفتر ثبت کل وقایع و وفات بعد از امضاء سند و قبل از تسلیم شناسنامه و گواهی ولادت یا وفات و تکمیل سند از نظر مشخصاتی که نامعلوم بوده است مندرج در ماده /29 این قانون.

2-  رفع اشتباهات ناشی از تحریر ضمن ثبت وقایع یا نقل مندرجات اسناد و اعلامیه ها و مدارک به دفاتر ثبت کل وقایع و سایر دفاتر.

3-     ابطال اسناد و شناسنامه هائیکه بیگانگان مورد استفاده قرار داده اند و طبق ماده /44 اعلام می شود.

4-     ابطال اسناد مکرر و یا موهوم و تصحیح اشتباه در ثبت جنس صاحب سند و تغییر نامهای ممنوع.

5-  حذف کلمات زاید ، غیر ضروری و یا ناشی از اشتباه در اسناد سجلی اشخاص. ترتیب تقاضا و گردش کار دفاتر هیئتها و نحوه رسیدگی و ابلاغ تصمیمات در آیین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.

تبصره – تصحیح هر نوع اشتباه در تحریر مندرجات دفتر ثبت کل وقایع و وفات اگر قبل از امضاء باشد با توضیح مراتب در حاشیه سند به عمل می آید و امضاء کنندگان سند ذیل توضیح را امضاء خواهند نمود ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 4 – رسیدگی به شکایات اشخاص ذینفع از تصمیمات هیات حل اختلاف و همچنین رسیدگی به سایر دعاوی راجع به اسناد ثبت احوال با دادگاه شهرستان یا دادگاه بخش مستقل محل اقامت خواهان به عمل می آید و رای دادگاه فقط پژوهش پذیر است.

مهلت شکایت از تصمیم هیئت حل اختلاف ده روز از تاریخ ابلاغ است.

تبصره – هرگاه سند ثبت احوال در ایران تنظیم شده و ذینفع مقیم خارج از کشور باشد رسیدگی با دادگاه محل صدور سند و اگر محل تنظیم سند و اقامت خواهان هر دو در خارج از کشور با دادگاه شهرستان تهران خواهد بود.

ماده 5- سازمان ثبت احوال کشور در اجرای وظایفی که بر عهده دارد می تواند از وجود کارکنان سازمانهای دولتی و ارگانها ونهادهای انقلاب اسلامی موجود در محل استفاده نماید.

تبصره 1- ماموران دولت و کارکنان بیمارستانها  و گورستانها مکلفند با سازمان ثبت احوال کشور در اجرای وظایف قانونی همکاری نمایند.

تبصره 2- نحوه استفاده از خدمات افراد و سازمانها و ارگانها و نهادها به موجب آیین نامه اجرائی این قانون خواهد بود ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 6 – نماینده یا مامور ثبت احوال کسی است که از طرف سازمان ثبت احوال کشور و یا ادارات تابعه برای ثبت وقایع یا دریافت اعلامات منصوب شده باشد.

تبصره 1- اعلام کننده کسی است که مکلف به اعلام واقعه می باشد و می تواند به شخص دیگری رسماً وکالت دهد تا از طرف او واقعه را اعلام نماید.

تبصره 2- گواه از لحاظ این قانون کسی است که صحت اظهارات اعلام کننده را گواهی می کند.

ماده 7- سن گواه و اعلام کننده نباید کمتر از 18 سال تمام باشد.

پدر و مادری که قبل از رسیدن به سن 18 سال تمام ازدواج کرده اند می توانند ولادت یا وفات فرزند خود را اعلام نمایند.

ماده 8

- دفتر ثبت کل وقایع و وفات و شناسنامه و گواهی ولادت و اعلامیه ها و اطلاعیه ها و دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی از اسناد رسمی است و تا زمانی که به موجب تصمیم هیئت حل اختلاف با رای دادگاه بر حسب مورد تصحیح یا باطل نشده به قوت خود باقی می باشد ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 9 – رونوشت یا فتوکپی شناسنامه یا گواهی ولادت مراجعین به ادارات و موسسات دولتی و شهرداری وبخش خصوصی که برای انجام مراجعات آنها ضرورت دارد مستقیماً توسط آن مراجع تهیه خواهد شد ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 10 – وقایع حیاتی هر فرد ( ولادت ، ازدواج ، طلاق ، رجوع . بذل مدت ، وفات ) در دفاتری به شرح زیر به ثبت می رسد.

الف – دفتر ثبت کل وقایع – که در آن بدواً ولادت هر فرد ثبت و وقایع مربوط به ازدواج ، طلاق ، رجوع و بذل مدت و وفات همسر ، ولادت و وفات اولاد ووفات صاحب سند از روی مندرجات اعلامیه ها و مدارک در آن ثبت می گردد.

ب- دفتر ثبت وفات – که در آن واقعه مربوط به وفات هر فرد به ثبت می رسد ( اصلاحی         18/10/63 ) .

تبصره 1- صفحات دفتر ثبت کل وقایع باید شماره گذاری شود و با تعین تعداد کل صفحات نخ کشی و سرب و منگنه شده وبه امضاء دادستان یا نماینده او برسد.

تبصره 2- دفتر ثبت کل وقایع هر سال پس از انقضای مدت صدو بیست سال از جریان خارج و به بایگانی راکد منتتقل می شود .

تبصره 3- هرگاه اسناد یا دفاتر از بین برود در صورت وجود سابقه از روی سوابق و در صورت نبودن سابقه با دعوت صاحبان اسناد به وسیله آگهی طبق مدارک موجود در دست آنان پس از رسیدگی دفاتر یا اسناد معدوم تجدید می گردد.

ماده 11- دفتر ثبت کل وقایع و وفات پس از ثبت باید به امضاء اعلام کننده و گواهان و مامور یا نماینده ثبت احوال برسد و مهر شود و در صورت وجود گواهی ماما یا پزشک نیازی به گواهان نخواه بود. پس از تکمیل و امضاء اسناد مزبور تصحیح یا تغییر مندرجات آن منحصراً به موجب مقررات این قانون خواهد بود        ( اصلاحی 18/10/63 ).

فصل سوم – ثبت ولادت                                   

ماده 12- ولادت هر طفل در ایران اعم از اینکه پدر و مادر طفل ایرانی یا خارجی باشند باید به نماینده یا مامور ثبت احوال اعلام شود و ولادت اطفال ایرانیان مقیم خارج از کشور به مامور کنسولی ایران در محل اقامت و اگر نباشد به نزدیکترین مامور کنسولی و یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام می شود.

ماده 13- ولادت واقع در ایران به وسیله نماینده یا مامور ثبت احوال و ولادت واقع در خارج از کشور به وسیله ماموران کنسولی ایران در دفتر ثبت کل وقایع به ثبت می رسد. در این دفتر اطلاعات زیر قید می شود :

1-  ساعت ، روز ، ماه ، سال و محل ولادت استان ، شهرستان ، بخش ، دهستان ( روستا / شهر ) و تاریخ ثبت آن.

2-     نام ونام خانوادگی صاحب سند و جنس.

3-   نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه یا شماره پروانه اقامت و یا گذرنامه و محل صدور شناسنامه یا پروانه اقامت و یا گذرنامه و محل اقامت پدر و مادر.

4-  نام ونام خانوادگی و محل اقامت و شماره شناسنامه و محل شناسنامه و نسبت اعلام کننده در صورتی که غیر از پدر و مادر صاحب سند باشد.

5-     نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت گواهان.

6-     نام ونام خانوادگی و امضاء نماینده یا مامور و مهر ثبت احوال.

7-     شماره و سری برگ مخصوص دفتر ثبت کل وقایع.

8-     محل مخصوص ثبت و شماره کلاسمان آثار انگشتان صاحب سند.

9-     محل مخصوص ثبت خلاصه اطلاعات راجع به ازدواج ، طلاق و یا وفات همسر.

10-   محل مخصوص ثبت شماره مسلسل و سری شناسنامه های صادره.

11-   محل مخصوص ثبت خلاصه اطلاعات راجع به اولاد.

12-   محل مخصوص ثبت وفات.

13-   محل توضیحات.

تبصره – پس از ثبت ولادت اگر طفل ایرانی باشد شناسنامه صادر و تسلیم می گردد و اعلامیه برای ثبت واقعه در دفتر ثبت کل وقایع صفحه مخصوص پدر و مادر به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه آنان فرستاده می شود و در صورتی که طفل خارجی باشد گواهی صادر و تسلیم می گردد ( اصلاحی 18/10/63 ) .

ماده 14- برای هر فرد شماره شناسنامه که مخصوص به او خواهد بود تعیین می گردد و شماره شناسنامه هر شخص و کلیه مدارک مربوط به ثبت احوال او باید قید گردد ( اصلاحی 18/10/63 ) .

ماده 15 – ثبت ولادت باید مستند به تصدیق پزشک یا مامای رسمی با موسسه ای که طفل در آن جا متولد گردیده است باشد ، در غیر این صورت واقعه به تصدیق دو نفر گواه ثبت می شود.

تبصره – مهلت اعلام ولادت پانزده روز از تاریخ ولادت طفل است. روز ولادت و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز مهلت به حساب نمی آید و در صورتی که ولادت در اثنای سفر زمینی یا هوائی یا دریائی رخ دهد مهلت اعلام آن از تاریخ رسیدن به مقصد محسوب می شود.

ماده 16- اعلام و امضاء دفتر ثبت کل وقایع به ترتیب به عهده اشخاص زیر خواهد بود :

1-        پدر یا جد پدری

2-        مادر در صورت غیبت پدر و در اولین موقعی که قادر به انجام این وظیفه باشد .

3-        وصی یا قیم یا امین

4-        اشخاصی که قانوناً عهده دار نگهداری طفل باشد

5-        متصدی یا نماینده موسسه ای که طفل به آنجا سپرده شده است.

6-        صاحب واقعه که سن او از 18 سال تمام به بالا باشد ( اصلاحی18/10/63 ).

تبصره – در صورتی که ازدواج پدر و مادر طفل به ثبت نرسیده باشد اعلام ولادت و امضاء اسناد متفقاً به عهده پدر و مادر خواهد بود و هرگاه اتفاق پدر ومادر در اعلام ولادت میسر نباشد سند طفل با اعلام یکی از ابوین که مراجعه می کند با قید نام کوچک طرف غائب تنظیم خواهد شد. اگر مادر اعلام کننده باشد نام خانوادگی مادر به طفل داده می شود.

ماده 17- هرگاه ابوین طفل معلوم نباشند سند با نام خانوادگی آزاد و نامهای فرضی در محل اسامی ابوین تنظیم می گردد. تصحیح اسامی فرضی یا تکمیل مشخصات ناقص به موجب اقرارنامه موضوع ماده 1273 قانون مدنی یا حکم دادگاه یا مدارک حصر وراثت به عمل خواهد آمد و نام خانوادگی طبق احکام مربوط به نام خانوادگی اصلاح خواهد شد. موضوع فرضی بودن اسامی پدر ومادر در شناسنامه منعکس نخواهد شد.

ماده 18 – نماینده یا مامور ثبت احوال ولادت طفل فاقد ولی را ثبت و مراتب را برای اقدام قانونی به دادستان اطلاع خواهد داد.

تبصره – در صورتی که طفل در مکانی متولد شود که خروج از آن ممنوع یا محتاج به اجازه مخصوص باشد نظیر ندامتگاه ، کانون اصلاح تربیت و غیره ، متصدیان این سازمان ها مکلف به اطلاع واقعه و ایجاد تسهیلات لازم برای انجام وظایف صاحب واقعه می باشند.

ماده 19- ماما یا پزشکی که در حین ولادت حضور و در زایمان دخالت داشته مکلف به صدور گواهی ولادت و ارسال یک نسخه از آن به ثبت احوال محل در مهلت اعلام می باشد.

ماده 20- انتخاب نام با اعلام کننده است ، برای نامگذاری یک نام ساده یا مرکب ( حسین ، محمد مهدی و مانند آن ) که عرفاً یک نام محسوب می شود انتخاب خواهد شد ( اصلاحی 18/10/63 با الحاق 6 تبصره ).

تبصره 1- انتخاب نامهائی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می گردد و همچنین انتخاب عناوین و القاب و نامهای زننده و مستهجن یا نامناسب با جنس ممنوع است.

تبصره 2- تشخیص نامهای ممنوع با شورای عالی ثبت احوال می باشد و این شورا نمونه های آن را تعیین و به سازمان اعلام می کند.

تبصره 3- انتخاب نام در مورد اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است.

تبصره 4 – در اسناد سجلی اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی نوع دین آنان قید می شود.

تبصره 5 – ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلائل شرعی ثابت گردد الزامی است مگر کسانیکه خود را سید ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعاً احراز شود .

تبصره 6 – مراتب تشرف پیروان ادیان دیگر به دین مبین اسلام همراه با تغییرات مربوط به نام ونام خانوادگی آنان در اسناد سجلی ثبت شود.

ماده 21- هرگاه از وضع حمل بیش از یک طفل متولد شود برای هریک دفتر ثبت کل وقایع جداگانه به ترتیب تولد و با ذکر ساعت ولادت تنظیم خواهد شد        ( اصلاحی 18/10/63 ) .

فصل چهارم – ثبت وفات                                      

ماده 22- وفات هرکس اعم از ایرانی یا خارجی و همچنین ولادت طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از ولادت بمیرد باید به مامور یا نماینده ثبت احوال اعلام شود. وفات  ایرانیان در خارج از کشور به ماموران کنسولی محل اقامت یا به نزدیکترین ماموران کنسولی ایران یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام می شود وفات ایرانیان و خارجیان ساکن کشور را ماموران و نمایندگان ثبت احوال و وفات ایرانیان در خارج از کشور را بر حسب محل اعلام ماموران کنسولی ایران یا ماموران و یا نمایندگان ثبت احوال ثبت می کنند . وفات باید در سند ثبت وفات و همچنین در دفتر ثبت کل وقایع در صفحات مربوط به در گذشته و پدر و مادر او و شناسنامه متوفی ثبت و امضاء و مهر گردد. وفات خارجیان پس از ثبت به شهربانی محل اعلام می شود و یک نسخه گواهی به سازمان ثبت احوال کشور فرستاده خواهد شد که به وزارت امور خارجه ارسال گردد ( اصلاحی 18/10/63 ).

تبصره – گواهی وفات به هر شخصی که درخواست کند تسلیم می گردد.

ماده 23- در سند ثبت وفات باید اطلاعات زیر قید گردد :

1-      محل ، روز ، ماه و سال وفات و تاریخ ثبت.

        2-  نام ونام خانوادگی و جنس و تاریخ تولد و شغل و شماره شناسنامه یا پروانه اقامت و تاریخ و محل صدور شناسنامه یا پروانه اقامت در گذشته.

3-      علت فوت در صورتی که مشخص باشد.

4-      نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه پدر و مادر در گذشته.

5-      نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و سمت اعلام کننده.

6-      نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و شغل گواهان.

7-      نام ونام خانوادگی و امضاء نماینده یا مامور ثبت احوال و اثر مهر.

8-      شماره و سری برگ مخصوص ثبت وفات.

9-      محل توضیحات ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 24- واقعه وفات باید طبق تصدیق پزشک و در صورت نبودن پزشک با حضور دو نفر گواه ثبت گردد. در مورد طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از تولد بمیرد در صورت وجود پزشک در محل تصدیق پزشک ضروری است و در صورت نبودن پزشک گواهی دو نفر کافی است. پزشکی که وقوع وفات به او اطلاع داده می شود در هر مورد مکلف به معاینه جسد و صدور تصدیق یا اظهار نظر می باشد و در صورت امکان تشخیص علت وفات باید تصدیق شود و به هر حال یک نسخه از تصدیق یا اظهار نظر خود را باید به ثبت احوال محل در مهلت مقرر ارسال نماید ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 25 – مهلت اعلام وفات ده روز از تاریخ وقوع یا وقوف بر آن است. روز وفات و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز مهلت به حساب نمی آید و در صورتی که وفات در اثناء سفر رخ دهد مهلت اعلام آن از تاریخ رسیدن به مقصد احتساب خواهد شد ( اصلاحی 18/10/63 ).

تبصره – ترتیب ثبت وقایع ولادت و وفات که پس از انقضا مهلت مقرر اعلام شود در آیین نامه اجرائی این قانون تعیین خواهد شد.

ماده 26- اعلام وفات و امضاء سند ثبت وفات به ترتیب به عهده یکی از اشخاص زیر است :

1- نزدیک ترین خویشاوند متوفی که در موقع وفات حاضر بوده است.

2- متصدی یا صاحب مکانی که وفات در آن رخ داده است یا نماینده او.

3- هر شخصی که در موقع وفات حاضر بوده است.

4- ماموران انتظامی یا کدخدا.

تبصره – متصدیان گورستان یا دفن مکلف به اطلاع وفات به ثبت احوال هستند ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 27 – در صورتی که وفات یا ولادت طی نامه رسمی از طرف ماموران انتظامی یا قضائی و یا سایر مقامات اعلام شود شماره و تاریخ اعلام نامه در سند درج و به منزله امضاء سند خواهد بود. ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 28 – در موارد زیر اعلام وفات به عهده مقامات زیر است :

1-      در صورتی که وفات در اثر بروز سوانح از قبیل زلزله ، سیل ، طوفان و آتش سوزی شود مقامات انتظامی یا گروههای امدادی حاضر در محل مکلفند واقعه وفات را ضمن ارسال صورت حاوی نام ونام خانوادگی و حتی المقدور شماره شناسنامه و محل صدور شناسنامه و سن متوفی اعلام نمایند.

2-  وفات نظامیانی که در زمان صلح در سربازخانه و یا ضمن مانورهای نظامی یا در زمان جنگ واقع می شود وسیله فرمانده قسمت با تعیین نام ونام خانوادگی و شماره شناسنامه ومحل صدور شناسنامه اعلام می گردد ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 29 – در مواردی که مشخصات متوفی معلوم نشود یا به بعضی از اطلاعاتی که باید در سند قید شود دسترسی نباشد در سند وفات به جای مشخصات عبارت (نامعلوم ) نوشته می شود تکمیل مشخصات نامعلوم با هیئت حل اختلاف خواهد بود ( اصلاحی 18/10/63 ).

ماده 30- مدرک ثبت وفات فرضی غائب مفقود الاثر حکم قطعی دادگاه است مدیران دفاتر دادگاههایی که حکم قطعی وفات فرضی غائب مفقود الاثر از آن دادگاه صادر شده مکلفند یک نسخه از رای صادره را طی نامه رسمی به ثبت احوال محل ارسال دارند ( اصلاحی 18/10/63 ).

فصل پنجم – ازدواج و طلاق                                         

ماده 31- دارندگان دفاتر رسمی ازدواج وطلاق مکلفند وقایع ازدواج وطلاق و رجوع را که در دفاتر مربوط ثبت می کنند در شناسنامه زوجین نیز درج و امضاء و مهر نمایند وحداکثر هر پانزده روز یکبار وقایع ازدواج و طلاق و رجوعی را که در دفاتر به ثبت می رسد روی نمونه های مربوط تهیه و به ثبت احوال محل تحویل و رسید دریافت دارند. ازدواج وطلاق و رجوع ایرانیان در خارج از کشور باید به وسیله کنسولگریهای مربوط در دفاتری که از طرف ثبت احوال تهیه می شود ثبت و حداکثر هریک ماه یکبار وقایع ازدواج و طلاق رجوعی را که در دفاتر به ثبت می رسد روی نمونه های مخصوص تهیه و از طریق وزارت امور خارجه به سازمان ثبت احوال کشور فرستاده شود.

ماده 32- طلاق ، رجوع و بذل مدت که در دفتر رسمی طلاق به ثبت نرسیده باشد با ارائه اقرارنامه رسمی در اسناد ثبت احوال طرفین ثبت خواهد شد. ازدواجهائیکه در دفاتر رسمی ازدواج به ثبت نرسیده باشد در صورت وجود شرایط زیر در اسناد سجلی زن و شوهر ثبت خواهد شد.

1- ارائه اقرارنامه رسمی مبنی بر وجود رابطه زوجیت بین متقاضیان ثبت واقعه ازدواج.

2- در موقع تنظیم اقرارنامه سن ازدواج از بیست سال تمام و سن زوجه از هیجده سال تمام کمتر نباشد.

3- گواهی ادارات ثبت احوال محل صدور شناسنامه های زوجین به اینکه در تاریخ اعلام واقعه طرفین در قید ازدواج دیگری نمی باشد.

تبصره – نمایندگان ثبت احوال مکلفند پس از ثبت واقعه رونوشت اقرارنامه را به دادسرای محل ارسال نمایند.

ماده 33- کل وقایع ازدواج و طلاق یا وفات زوج یا زوجه و رجوع و بذل مدت و فسخ نکاح باید در دفاتر ثبت کل وقایع ثبت شود ولی در شناسنامه به شرح زیر انعکاس خواهد یافت. در المثنای شناسنامه زن یا مرد آخرین نکاح و طلاق یا بذل مدت و در صورت تعدد زوجات آن تعداد ازدواج که به قوت خود باقی است منعکس خواهد شد. ازدواج و طلاق غیر مدخوله در المثنای شناسنامه درج نخواهد شد.

ماده 34- افشای اطلاعات مذکور در دفاتر ثبت کل وقایع و اسناد سجلی جز برای صاحب سند و مقامات قضائی و دولتی ذی صلاح ممنوع است

اعتکاف

اعتکاف

مقدمه  

انسان این اشرف موجودات، در پی دستیابی به کمال، به دنبال انتخاب است و اعتکاف انتخابی نیکوست، انتخاب همنشینی با قدسیان و فرشته خویان. معتکف، با پیوندی محکم و ناگستنی با مبدأ هستی، در پی قرابت با محبوب، با چشیدن طعم شیرین وصل، چشمه سار جان را از زلال حضور، لبریز می سازد و با خطاب "ارجِعی اِلی رَبّکَ" به منزلگاه دوست می شتابد و با او خلوتی معنوی را می آزماید. اعتکاف سنت اسلام است، سنت اسلام ناب محمدی. عاشقان واله و شیدا، در سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه رجب، پرده نشین وادی سلامت گشته و در کوثر بخشایش جان و تن شسته و صورت و سیرت از پلیدی و رذیلت می زدایند.

مؤمنان در این ایام، مرغ جان را در حریم امن دوست به پرواز آورده و با دلی و با دلی لبریز از ذکر و دعا، به ضیافت رب الارباب بار یافته و سر بر آن آستان بی نیاز می سایند و .... تا یار که را خواهد و توفیق که را باشد.

در این مختصر، به سیر حرکت تکاملی بشر از نقطه آغازین تفکر تا رسیدن به عبادت و خضوع در پیشگاه رحمانی اشارتی گذرا رفته است. امید که مقبول طبع بلند "معتکفان کوی دوست" و برنامه ریزان و برنامه سازان ارجمند صدا و سیما واقع گردد.

در خاتمه از فاضل ارجمند جناب حجة الاسلام احد درویش گفتار که با تدوین این نوشتار، ره توشه راهمان را فراهم نمود سپاسگزاریم.

راهی به سوی دوست

اعتکاف، خلوتی با معبود

1- کُلُّ مُحِبّ یحِبُّ خَلوَةَ حَبیبَه؛ هر محبی دوست دارد که با محبوب خویش خلوت کند. 2- المُعتَکِفُ یعکُفُ الذُنّوبَ؛ معتکف با اعتکافش گناهان را حبس می کند. 3- الاِنفَراد راحَةُ المُتَعَبِّدین؛ خلوت گزیدن آسایش عبادت گران است. 4- فِی الاِنفَرادِ لِعِبادَةِ الله کُنوُزُ الاَرباح؛ در خلوت گزیدن برای عبادت خدا گنجینه های سودمند است. 5- فَقالَ یا رَبّ، کَیفَ اَدوَم عَلی ذِکرِکَ فَقالَ بِالخَلوَةِ عَنِ النّاسِ در حدیث قدسی گفت: پروردگارا چگونه دایم به یاد تو باشم؟ گفت: با خلوت از مردم.

آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری

چه عبادت عجیبی، هم خود عبادت است و هم عبادات دیگر را در خود دارد. نماز دارد، آن هم چه نمازی؛ در اول وقت، به جماعت، با حضور قلب، به دور از ریا، با تضرع و خشوع،

روزه هم دارد و آن هم چه روزه ای، در بهترین ایام، در حالی که همه اعضای وجود انسان روزه دار است. زبان، چشم و قلب، همه در روزه اند. دعا نیز دارد، آن هم چه دعایی، در خلوت، با وضو، در حال روزه، در بهترین اوقات شبانه روز و در بهترین زمان سال.

توبه آن هم چه توبه ای، همچون توبه نصوح، با بهترین حالت و در بهترین روز خدا.پس چه خوب است برای تقرب بیشتر به درگاه خداوند، اعتکاف را تجربه کنیم.

اعتکاف تمرین انقطاع از غیر

وجود آدمی، همانند پاره خطی است که از دو سو، تا بی نهایت، قابل امتداد است و انسان مختار، بر سر دو راهی انتخاب، ناگریز از گزینش است. آیا به سوی فلاح برود و یا راه ضلالت را در پیش گیرد؟ در این میان، عده ای فلاح را برگزیده و در رسیدن به مقصد، از هیچ کوششی دریغ نمی ورزند. در بیابان، گر به شوق کعبه خواهی زد قدم سرزنشها گر کند خار مغیلان غم مخور

در این مسیر، معتکفان تا بدانجا پیش می روند که زمزمه زیبای "اِلهی هَب لِی کَمالَ الاِنقِطاعَ اِلَیکَ" به گوش جان می شنوند. پس خدایا به من کمال انقطاع به سوی خود را هدیه کن؛ یعنی همان رستگاری واقعی و فلاح حقیقی را. بنابراین اعتکاف و خلوت گزینی در منزل دوست نخستین گام برای رسیدن به این مقصد بزرگ انسانی است .

تعریف اعتکاف

کلمه اعتکاف از ریشه عکف است. اهل لغت برای این ریشه، معانی گوناگونی ذکر نموده اند. از جمله: رویکرد به چیزی با توجه و مواظبت، اقبال به چیزی بی آن که روی از آن برگردد، محبوس و متوقف کردن چیزی، اقبال و ملازمت بر چیزی از روی تعظیم و بزرگداشت آن، التزام به یک مکان و اقامت در آن، اقامت، ملازمت و مواظبت، حبس و توقف.

مجموع تعاریف بالا را می توان، در یک تعریف خلاصه کرد: "اعتکاف به معنی اقامت گزیددن در جایی است به طوری که فرد معتکف خود را محبوس و ملتزم به آن مکان بداند و این التزام ناشی از اهمیت و عظمت آن موضع باشد."

بنابراین آنچه باعث تفاوت میان اعتکاف و سایر اقامتها می شود این است که در اعتکاف، یک نحوه توجه و رویکردی وجود دارد که مانع اشتغال فرد به امور دیگر، غیر از آنچه که به او روی کرده می شود.

اما تعریف اصطلاحی اعتکاف: امام خمینی (ره) در تعریف اعتکاف می گویند: "وَ هُوَ اللَّبَثُ فِی المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا یعتَبَرُ فِیه ضَمُّ قَصدِ عِبادَةٍ اُخری خارِجَةً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نیت عبادت است و قصد عبادت دیگر، در آن معتبر نیست. اگر چه احتیاط مستحب نیت عبادتی دیگر، در کنار اصل ماندن می باشد.

ارکان اعتکاف: ارکان عبادت یعنی اجزایی که اگر عمداً یا هوا ترک شوند، آن عبادت باطل می شود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که عبارت اند از 1) نیت؛ 2) توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهار گانه معروف؛ 3 کمتر از سه روز نبودن اعتکاف؛ 4) روزه دار بودن معتکف در ایام اعتکاف. توضیح بیشتر درباره ارکان و سایر شرایط اعتکاف در فصلهای آینده خواهد آمد.

پیشینه اعتکاف

اعتکاف عبادتی است که در ادیان دیگر نیز وجود دارد. اما آیا اعتکاف در آن ادیان، همانند اعتکاف در اسلام است یا کیفیت و شرایط اعتکاف در آنها فرق می کند؟

به درستی معلوم نیست که اعتکاف در ادیان دیگر، دارای چه شرایطی بوده، به ویژه اینکه با تحریف ادیان آسمانی قبل از اسلام، بسیاری از عبادات آنها، به فراموشی سپرده شده و جز صورتی بی روح از آنها باقی نمانده است.

آنچه از قرآن به صراحت دریافت می شود اصل وجود عبادتی به نام اعتکاف است که در بسیاری از ادیان الهی، از جمله اسلام، وجود داشته است و اما چه کیفیتی و چه شرایطی، اطلاعی در دست نیست.

آیا رهبانیت در مسیحیت همان اعتکاف است؟ رهبانیت به معنی خلوت نشینی، گوشه گیری و پرهیز از دنیا و پرداختن به عبادت . اموری همچون خدمت به بیماران صعب العلاج و امثال آن، یکی از رایجترین آداب و مناسک آیین مسیحیت به شمار می رود که در ظاهر شباهتهایی با اعتکاف دارد.

قرآن کریم به وجود این عمل در میان مسیحیان اشاره نموده و به طور ضمنی آن را تأئید می نماید. "وَ جَعَلنا فِی قُلوبِ الذّینَ اتَّبَعُوهُ رَأفَةً وَ رَحمَةً وَ رَهبانِیةً اِبتَدَعوُها ما کَتََبناها عَلَیهِم و در قلبهای کسانی که از مسیح پیروی می کنند، رأفت و رحمت و رهبانیت قرار دادیم، عملی که خود بدان دست زدند و ما آن را بر آنان واجب ننمودیم (حدید: 27)."

با توجه به معنای آیه معلوم می شود که رهبانیت عبادتی است که پایه گذاری و جعل آن از سوی مسیحیان بوده که برای قرب بیشتر به خداوند به آن عمل می کردند و حال آنکه اعتکاف یک عبادت شرعی در ادیان سابق بوده است.

با دقت در حوادث تاریخی، در می یابیم که مسیحیان مؤمن برای پرستش خداوند و در امان ماندن از آزار یهودیان و بت پرستان، گوشه های خلوت را انتخاب و به راز و نیاز با پروردگار مشغول می شدند. جریان اصحاب کهف نیز از این قرار است.

اعتکاف در ادیان دیگر

کسی به درستی نمی داند که این عبادت، از چه زمانی آغاز و کیفیت اجزا و شرایط آن در بدو شکل گیری چه چیزهایی بوده است. همانقدر می دانیم که خداوند در قرآن به پیامبر بزرگ خود ابراهیم خلیل الله و پسرش اسماعیل (ع) دستور می دهد که خانه مرا پاک کنید از برای طواف کنندگان و معتکفان و نمازگزاران. پس یقیناً این عبادت در آن زمان وجود داشته و مورد رضایت خداوند نیز بوده است.

برای وضوح مطلب، نظری به پیشینه اعتکاف افکنده و رد پای آن را تا امروز پی می گیریم. با توجه به آیه 125 سوره بقره، نتیجه می گیریم که اعتکاف عملی بوده که در شریعت ابراهیم از مناسک و عبادات الهی محسوب می شده. البته کیفیت و چگونگی مناسک آن معلوم نیست – و پیروان ایشان به این عمل مبادرت می ورزیدند و لذا ابراهیم و اسماعیل (ع) از طرف خداوند موظف شده بودند تا محیط لازم را برای برپایی این مراسم مهیا سازند. واگذاری این مسؤولیت خطیر به آنها، گواه بزرگی بر اهمیت عباداتی چون حج، اعتکاف و نماز در پیشگاه خداوند است.

علامه مجلسی به نقل از مرحوم طبرسی می نویسد: سلیمان (ع) در مسجد بیت المقدس اعتکاف می کرد. آب و خوراک برای آن حضرت فراهم می شد و او در آن جا به عبادت می پرداخت.

حضرت موسی (ع) با آن که مسؤولیت سنگین رهبری و هدایت امت را به دوش داشت، برای مدت زمانی آنان را ترک و برای خلوت با محبوب خویش به خلوتگاه کوه طور شتافت. او در پاسخ به پرسش خداوند که فرمود: چرا قوم خود را رها کردی و با عجله به سوی ما شتافتی؟ عرض کرد: پروردگارا! به سوی تو آمدم تا از من راضی شوی (طه :83و84).

بیت المقدس از مکانهایی بود که همواره عده زیادی از انسانها، برای اعتکاف در آن گرد می آمدند و به راز و نیاز با پروردگار خویش مشغول می شدند. بزرگ این گروه، حضرت زکریا (ع) بود و از جمله کسانی که در امر اعتکاف سرپرستی می نمود حضرت مریم (ع) است. قرآن در این باره می فرماید: "وَ کَفّلَها زَکَریا کُلَّما دَخَلَ عَلَیها زَکَریا المِحرابَ وَجَدَ عِندَها رِزقاً؛ کفالت او (مریم) را زکریا بر عهده گرفت و هر زمان که به محل عبادت او می رفت برای او غذایی مهیا می دید (عمران:37)."

از قرآن مجید (مریم:16و 17) استفاده می شود که حضرت مریم (ع) آنگاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهی نایل آمد از مردم بریده بود و در خلوت به سر می برد.

علامه طباطبائی می فرماید: گویا مقصود از دوری مریم از مردم، بریدن از آنان و روی آوردن به اعتکاف برای عبادت بوده است.

طبق روایات اهل سنت، در دوران جاهلیت هم عملی به عنوان اعتکاف در میان مردم رایج بوده است و مردم توسط این عمل به خدای خود تقرب می جسته اند.

اجداد پیامبر اسلام (ص) از پیروان دین حنیف به شمار می روند. اعتکاف در غارها و بیابانها و کوهها، به عده ای از این حنفاء نسبت داده شده است. آنان در جاهای خلوتی که از مردم دور بود به اعتکاف پرداخته و خود را در آن محبوس می کردند و جز برای نیازهای شدید و ضروری، از آن خارج نمی شدند و در آن اماکن به عبادت و تأمل و تفکر در هستی پرداخته و در جستجوی راستی و حقیقت بودند. آنها در آن اماکن خاموش و آرام مثل غار حراء، به عبادت مشغول می شدند.

پیامبر (ص) نیز مانند خود بر دین حنیف یعنی دین حضرت ابراهیم (ع) بود و عبادات متداول آن دین و از جمله اعتکاف را برپا می داشت.

قبل از بعثت حضرت محمد (ص) نیز غار حراء محل عبادت و راز و نیاز بود، حضرت رسول اکرم (ص) نیز به اعتکاف در آن مکان مشغول می شدند و در اندیشه سرنوشت بشریت فرو می رفتند. اندیشه ها و سؤالاتی چون: آیا ظلم آدمی به خویشتن به پایان می رسد؟ چه زمان بتان خود تراشیده، در هم کوبیده خواهند شد؟ بالاتر از همه بت درون آدمی به چه سرنوشتی دچار خواهد شد؟

اعتکاف در اسلام: سیره پیامبر

پیامبر اسلام (ص) هر از چند گاهی به دور از غوفای مکه و سر و صدای مردم و هیاهوی بت پرستان، خود را به غار حراء می رسانید و به پرستش معبود حقیقی مشغول می شد. در شبی از شبها در حالی که محمد (ص) معتکف کوی دوست بود، صدایی شنید. آری جبرئیل از آسمانها جواب همه پرسشهای پیامبر (ص) را در دفتری از نور به زمین آورده بود؛ دفتری که نسخه شفا بخش همه در دهان بشری بود. "ای انسان براستی موعظه ایی از سوی پرودگارتان برای شما آمده و آن شفای دردهای شما و هادی و رحمتی برای عالمیان است. (یونس:57)"

پس از بعثت و بعد از هجرت، پیامبر فرصتی دوباره می یابد تا به اعتکاف روی آورد و خلوتی با خدای خود داشته باشد. این بار اعتکاف را در مسجد النبی پی می گیرد. مدینه هرگز زمزمه های عاشقانه پیامبر (ص) را فراموش نمی کند. هنوز تموج صدای او از لابلای ستونهای مسجد النبی، به گوش می رسد. کافی است گوش دل بسپاری، به راحتی خواهی شنید.

امام صادق (ع) می فرماید: چون دهه آخر ماه مبارک رمضان فرا می رسید، پیامبر در مسجد معتکف می شد. درون مسجد خیمه ای از جنس مو – برای ایشان – برپا می کردند تا در آن خیمه به عبادت خدای خود قیام کند. عبادتی فراتر، از عبادتهای روزهای قبل.چون جنگ بدر در ماه رمضان واقع شد و پیامبر (ص) موفق به برپایی اعتکاف نشد؛ لذا قضای آن را در سال بعد به جای آورد. از امام صادق (ع) روایت است: "بدر در ماه رمضان واقع شد. پس پیامبر (ص) اعتکاف ننمود؛ از این رو، در سال بعد 20 روز اعتکاف نمودند، 10 روز برای همان سال و 10 روز برای قضای سال قبل.محمد بن ابی بکر در دورانی که از طرف امیر مؤمنین (ع) والی مصر بود، طی نامه ای از امام علی (ع) مسائلی را سؤال کرد و امام (ع) در پاسخ ضمن تأکید بر اموری چند، شیوه اعتکف پیامبر (ص) را این گونه بیان نمودند: در هنگام اعتکاف، از سقف مسجد باران بر سر و روی پیامبر (ص) می ریخت به طوری که آثار گل و لای، در جایگاه سجده پیامبر آشکار می شد.امام حسن (ع) و امام حسین (ع) نیز به سنت اعتکاف عمل نموده و آن را زنده نگه می داشتند. در حدیث آمده است که امام حسن مجتبی (ع) با آنکه در حال اعتکاف بودند، برای رفع حاجت برادر دینی خود اقدام و او را از مشکل مالی نجات دادند.امام سجاد (ع) به نقل از پدرش و ایشان هم از رسول اکرم (ص) می فرمایند: "هر کس که در ماه رمضان ده روز معتکف شود ارزش آن معادل دو حج و دو عمره است".از امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) و امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) نیز روایاتی متعددی در شرایط، آداب، فضل، شرافت، ثواب و کیفیت اعتکاف پیامبر اکرم (ص) وارد شده است. امام صادق (ع) مانند نبی اکرم (ص) در مسجد النبی معتکف می شدند.از زمان شکل گیری جامعه اسلامی و برپایی احکام الهی، سنت اعتکاف همواره مورد توجه مسلمین قرار داشته است. مسجد الحرام و مسجد النبی از مهمترین مکانهای اقامه اعتکاف بوده و هستند. همه ساله خیل عظیمی از مسلمین از سراسر دنیا به این دو شهر مقدس آمده، خود را در دریای بی کران رحمت الهی غوطه ور می کنند و از قعر آن مرواریدهای زیبای مغفرت و رحمت را استخراج می نمایند.یکی دیگر از مراکز مهم اعتکاف، کشور عراق است. مسجد کوفه و مسجد بصره، دو مسجد از چهار مسجدی هستند که اعتکاف در آنها به طور قطع مقبول است. آری مسجد کوفه که همچون صدفی، گوهر خاطرات علی (ع) را در خود حفظ کرده و همه ساله در دهه آخر ماه مبارک رمضان انبوه شیعیان را در خود جای می دهد.بسیاری از عالمان بزرگ شیعی، به همراه مردم در این مراسم الهی شرکت می کنند. عالم بزرگ و فقیه برجسته شیعی مولی احمد اردبیلی مشهور به مقدس اردبیلی نیز این سنت را بر پا می داشت. در احوالات ایشان آمده: در سالهای گرانی، مقدس اردبیلی هر چه خوراکی در منزل داشت بین فقرا تقسیم می کند و برای خود نیز سهمی مثل فقرا بر می دارد. در این میان همسرش با او تندی نموده و می گوید: "در مثل چنین سالی فرزندان خود را فقیر می گذاری تا ناچار شوند از دیگران کمک بگیرند". آن مرحوم چیزی نگفت و برخاست و برای اعتکاف به مسجد کوفه رفت و معتکف شد و به دعا و عبادت پرداخت. روز دوم اعتکاف شخصی مقداری گندم اعلا و مقداری آرد نرم به خانه آن مرحوم آورد و گفت: "صاحب منزل اینها را برایتان فرستاده و خودش در مسجد کوفه معتکف است". پس از پایان اعتکاف، که مولی احمد به خانه آمد، همسرش به او گفت: آذوقه ای که به وسیله آن عرب فرستاده بودید بسیار عالی و درجه یک بود. مقدس اردبیلی هنگامی که این سخنان را شنید به حمد و سپاس و ثنای خدا پرداخت و با این عمل خود به دیگران فهماند کسی که برای مریم (ع) در حال اعتکاف و برای فاطمه زهرا (ع) آذوقه می فرستد، مؤمن به درگاه خویش را هم فراموش نمی کند و با او نیز همان معامله را می کند که با این بزرگواران نموده است.

اعتکاف در ایران

سنت اعتکاف در طول تاریخ کم و بیش در ایران اسلامی، برپا می شده ولی از پیشینه آن در ایران، قبل از دوران صفویه، چیز زیادی در دست نیست . آنچه به صورت مستند وجود دارد برپایی این سنت الهی در دوران صفویه می باشد که به همت بلند شیخ لطف الله میسی و شیخ بهائی، در دو پایتخت صفویه، یعنی قزوین و اصفهان صورت گرفته است.

شیخ لطف الهل، هم عصر عالم بزرگ شیعی، شیخ بهائی است. او بسیار مرد توجه و عنایت شیخ بهائی بوده تا آنجا که شیخ، مردم را در پاره ای از مسائل شرعی به شیخ لطف الله ارجاع می داده. شاه عباس اول، مسجد شیخ لطف الله را در اصفهان به نام این عالم بزرگ و برای اقامه نماز توسط ایشان ساخت. شیخ لطف الله تا پایان عمر در کنار همان مسجد ساکن بود و در آن مسجد نماز جمعه را اقامه نمود. این عالم سخت کوش به برپایی سنت اعتکاف، اهتمامی ویژه داشت. چنان که بر اثر تلاشهای خستگی ناپذیر او اعتکاف سنتی رایج و زنده باشد . کتاب الرسالة الاعتکافیه از آثار اوست.

شیخ بهائی اهتمام ویژه ای به امر اعتکاف، در ایران داشت. او در کنار شیخ لطف الله به ترویج این سنت همت گمارد. شیخ لطف الله، درباره شیخ بهائی می گوید: "شیخ بهائی نیز در برپایی مراسم اعتکاف، نقش داشته است". شیخ لطف الله در پاسخ به شبهه ای که پیرامون خیمه زدن در مسجد برای اعتکاف، مطرح شده به روش شیخ بهائی، که برجسته ترین عالم آن زمان بوده استناد کرده و می گوید: "شیخ اجل اعظم اکرم، خاتمه المجتهدین، شیخ بهاء المله و الدین، در اصفهان و غیر اصفهان این کار را انجام داده است". شیخ بهائی خود از عالمان عامل و دلداده معنویت و معرفت بود و با شور و عشق به این سنت روی آورد و از خلوت اعتکاف بهره ها جست. شعر معروف "گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد" هم از اوست . پس از آمدن آیت الله عبد الکریم حائری یزدی به شهر مقدس قم و تأسیس حوزه علمیه قم در جوار حرم مطهر حضرت معصومه (ع)، سنت الهی اعتکاف، رنگ و بوی دیگری به خود گرفت. این سنت الهی که در طی چند قرن، بعد از دوران شیخ لطف الله و شیخ بهائی، نوساناتی به خود گرفته بود، تولدی جدید یافت، اما حکومت خشن رضاخانی را نیز در برابر خود داشت. پس مردانی استوار و پا برجا چون کوه می طلبید تا با این خشونتها، صحنه را ترک نکرده و کمر همت، در احیای سنت محمدی (ص) ببندند.عالم ربانی میرزا مهدی بروجردی در سده اخیر پایه گذار این سنت حسنه در شهر قم بود. رفته رفته این سنت محمدی (ص) به دیگر شهرهای ایران سرایت کرد. او از ملازمان و کارپردازان و مشاوران آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی بود. وی به علت ایجاد جو خفقان رضاخانی به تنهایی در مسجد امام حسن عسکری (ع) معتکف می شد و هیچ کس همراه او نبود. بعدها یکی دیگر از علما به او ملحق شد و پس از چندی، پای دیگران نیز به این سنت کشیده شد. به حدی که آیت الله بروجردی درسهایی حوزه علمیه را جهت شرکت طلاب در مراسم اعتکاف، تعطیل کردند. آری کارهای بزرگ، مردان بزرگ را می طلبد. این مرد بزرگ دارای تألیفاتی نیز هست. قبر شریفش در بارگاه ملکوتی حضرت معصومه (ع) در مسجد بالا سر و نزدیک به مرقد مطهر آیت الله حائری یزدی می باشد. یکی دیگر از برکات انقلاب اسلامی برپایی مناسک الهی و سنن محمدی می باشد. نمازهای جماعت، محافل قرآنی، نماز جمعه و اعتکاف از این نمونه هاست. در بسیاری از شهرهای ایران در روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه پرفیض رجب، مراسم اعتکاف در مساجد جامع شهرها برپا می شود. در این سه روز خیل عظیم انسانها دست از فعالیتهای روزمرده شسته و خانه خدا را، منزلگاه خود قرار می دهند تا شاید از این رهگذر، به قرب الهی نایل آیند.